Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Page 152

HVERNIG BYGGÐIST YTRIHREPPUR? 151
væri afbökun úr Másstaðanúpur og það styðji tilgátuna um Másstaði á
þeim slóðum. Því til stuðnings sé nafnmyndin Málstaðanúpur sem kemur
fyrir í fornbréfi um þessi landamerki, að stofni til frá árinu 1557.50 Um
tildrög þeirrar nafngiftar hafði Árni Magnússon eftir gömlum mönnum
að ábúendur Hörgsholts og Kaldbaks hafi deilt „um beit undir núpnum
og hafi þar hjá núpnum dæmt verið um uslagjöldin.“51
Ástæða er til að taka Málstaða-nafninu með fyrirvara og þá einnig að
það sé í nokkrum tengslum við bæjarnafnið Másstaði enda langsótt að
kenna þessa hæð við Másstaði framan undir Árfelli í landi Hörgsholts.52
Þegar örnefni voru afbökuð var það gjarnan í þá veru „að líkt orð
annarrar merkingar er sett í stað annars í örnefni af því að mönnum
finnst það skiljanlegra.“53 Mannsnafni var þá oftar en ekki komið fyrir
í örnefninu en ekki öfugt eins og væri með breytingunni Másstaða-
Š Málstaða- Š Máldaga-. Slík breyting örnefnis er því út af fyrir sig
ólíkleg.
Nafnið Máldagahnúkur vísar til samnings af einhverju tagi. Ætla má
að það vísi til samkomulags um landamerki Hörgsholts og Kaldbaks
sem menn þóttust vita árið 1557 að lægju við hnúkinn þótt legan væri
annars óviss. Það nafn er í landamerkjabréfi Hruna kirkjujarða frá 1885
og á 20. öld munu heimamenn ekki hafa þekkt annað nafn.54
Tvínefni eins og Málstaða-/Máldaga- eru reyndar vel þekkt, t.d.
Kiljansá/Skillandsá austan Stóru-Laxár á móts við Hrunakrók. Árni
Magnús son nefnir Kiljaðsá í Chorographica Islandica næst á eftir Mál-
staða núpi.55 Brynjúlfur frá Minna-Núpi kallaði ána Kiljansá en einnig
Skillandsá.56 Það nafn er nú alltaf notað og er vafalaust upphaf legra. Áin
var í mörkum afréttar og lands sem eignað var Grímsstöðum.57
Mynd 1. Séð heim að Hörgsholti framan að. Kaldbaksfjall í skugga. Árfell nær til hægri en
Máldaga hnúk ber í vestanvert Kaldbaksfjall.