Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2009, Blaðsíða 204

Rúna K. Tetzschner: Nytjar í nöfnum. Örnefni í nágrenni Hóla í Hjaltadal.
Rit Hólarannsóknarinnar. Hólum 2006. 146 bls.
Hólarannsóknin er ein þeirra viða miklu fornleifarannsókna sem var
ýtt úr vör með tilkomu Kristni hátíðar sjóðs. Auk uppgraftar á sjálfu
biskupssetrinu í Hjaltadal hafa angar rannsóknarinnar teygt sig víða
um Skagafjörð, m.a. hafa minjar verið rannsakaðar á Hofi, þing-
staðnum Hegranesi og verslunarstaðnum í Kolkuósi. Aðstand endur
Hólarannsóknar innar hafa ráðist í það metnaðar fulla verkefni að gefa út
ritröð um ýmsa þætti verkefnisins og er bók Rúnu Tetzschner sú fyrsta
í þessum f lokki. Hún heitir „Nytjar í nöfnum“ og ber titillinn í sér
tvíræðni, enda vísar hann bæði til þeirra nytja sem hafa má af örnefnum
en eins til þess að nöfnin eru sjálf vitnisburður um nytjar Íslendinga fyrr
á öldum (bls. 15). Bókin er byggð á B.A.-ritgerð höfundar í íslensku við
Háskóla Íslands.
Í formála og upphafskaf la er markmiðum lýst gróf lega og kemur
fram að hana beri að skoða í byggðasögulegu samhengi. Örnefna fræðin
sé einn þeirra þátta sem sé ætlað að skýra byggðaþróun í Hjaltadal og
reyndar einnig „veldi Hólabiskups á hverjum tíma“. Þótt þetta síðast-
nefnda hefði mátt skýra betur lofar tengingin góðu og vakti sannarlega
áhuga minn því þótt örnefni séu skemmtilegt viðfangsefni út af fyrir sig,
t.d. umfjöllun um merkingu og orðhluta einstakra örnefna, þá öðlast
þau fyrst dýpt þegar þau eru skoðuð í víðara samhengi, t.d. byggða-
sögu legu. Þetta hafa ýmsir reynt í gegnum tíðina, t.d. Ólafur Lárus son ,
BIRNA LÁRUSDÓTTIR
RITDÓMUR