Dagblaðið Vísir - DV - 28.10.2009, Blaðsíða 51

Leikfélag Akureyrar frumsýndi fyrsta
leikrit sitt í haust fyrr í þessum mán-
uði. Það er samið upp úr kvikmynd
Svíans Lukas Moodysons, Lilya For-
ever, en nefnist í þessari gerð aðeins
Lilja. Höfundur er ungur leikhús-
maður, Jón Gunnar Þórðarson, sem
hefur lært til leikstjóra í Englandi og
sett upp nokkrar sýningar eftir það.
Í fyrra setti hann upp leikrit eftir
Bjarna Jónsson, einnig hjá L.A.; það
var snyrtilega gert, eftir því sem verk-
ið gaf tilefni til.
María Sigurðardóttir, leikhús-
stjóri L.A., hefur sýnilega mikla trú
á hinum unga leikstjóra, því að hún
felur honum leikstjórn tveggja verk-
efna í vetur. Auk Liljuleiksins setur
hann upp Rocky Horror sem sýna
á í mars. Sjálf ætlar hún sér að stýra
næsta verkefni. Það er ágætt ef leik-
hússtjórar þora að veðja á leikstjóra
sem þeim finnast efnilegir. Leikur sá,
sem Jón Gunnar hefur samið upp úr
kvikmynd Moodysons og tök hans á
honum, sýnir þó að hann á nokkuð
ólært sem leikstjóri.
Eitt af því sem góður leikstjóri
þarf að kunna er að skipa í hlutverk.
Hér verður Jóni Gunnari strax á slæm
skyssa: í aðalhlutverk leiksins setur
hann unga leikkonu sem er nýútskrif-
uð úr skóla og gersamlega óreynd;
af því sem ég les í leikskránni fæ ég
ekki séð að hún hafi nokkru sinni fyrr
leikið á atvinnuleiksviði. Það skiptir
reyndar ekki máli, heldur frammi-
staðan. Í góðu leikhúsi, alvöruleik-
húsi, eru ungir leikarar byggðir upp
smátt og smátt, þeim fengin verkefni
sem henta kröftum þeirra á hverjum
tíma, svo koma stærri hlutverkin eft-
ir því sem þroskinn eykst. En þannig
er það nú ekki alltaf hér á Íslandi,
onei, hér hefur mátinn löngum ver-
ið sá að henda fólki beint út í djúpu
laugina og sjá svo til hvort það er
synt eða ekki. Því miður er unga leik-
konan ekki nógu synd til að komast í
gegnum þetta nema á einhvers kon-
ar hundasundi. Mótleikkona hennar,
sem er einnig ung og óreynd, er ívið
sjóaðri og plumar sig heldur skár. En
það eru engir listasprettir sem þær
stöllur taka.
Ég efa ekki að Jón Gunnar hefur
lært margt sem lýtur að ytri sviðsetn-
ingarvinnu í námi sínu og myndrænt
er ýmislegt vel gert þarna. Hljóð-
kerfið í Rýminu, hinu skemmti-
lega sveigju- og teygjuleikhúsi L.A.,
er kraftmikið og það er nýtt í botn,
raunar missmekklega (þá er ég ekki
síst að hugsa um lokanúmerið). Það
sem helst háir Jóni Gunnari er þó að
hann kann ekki mikið fyrir sér í per-
sónuleikstjórn, einkum ef þarf að
beina henni út í sálfræðilegan real-
isma. Hann hefði getað lært sitthvað
af því að stúdera myndir Moodys-
ons. Moodyson er alinn upp í þeim
sálfræðilega realisma, sem Svíar
hafa lengi lagt mikla rækt við og þeir
kunna á við alla aðra. Í þeim skóla er
meðal annars og umfram allt brýnt
fyrir mönnum að undirbúa og undir-
byggja það sem gerist, þannig að það
spretti úr innra lífi persónanna, geri
breytni þeirra og örlög trúverðug. Ég
skal nefna eitt skýrt dæmi úr sýning-
unni: harmsaga Lilyu hinnar ungu,
sem verður fórnarlamb mansals,
hefst þegar móðir hennar yfirgefur
hana. Því er lýst á mjög átakanleg-
an hátt í upphafi kvikmyndarinnar.
Í sýningu L.A. er móðirin einungis
rödd af segulbandi (raunar rödd leik-
hússtjórans sem er þó ekki talin upp
í leikendaskránni). Í myndinni fáum
við að vita af hverju móðirin hegðar
sér eins og hún gerir; hún er undir
hælnum á ógeðslegum karli, hinum
versta fanti sem hefur öll ráð hennar
í hendi sér. Hér er þætti hans einfald-
lega sleppt og þar með forsendunum
fyrir breytni móðurinnar. Um leið
fara forgörðum tilfinningatengslin
milli mæðgnanna og sú sára höfn-
unarkennd, sem Lilya fyllist og vefst
saman við það sem á eftir fer.
Það er erfitt að skrifa gagnrýni
um sýningar sem þessa. Hlutverk
gagnrýnenda er ekki að kenna leik-
urum eða leikstjórum undirstöðuat-
riði fagmennskunnar. Að segja fólki
hvað þarf til að byggja upp trúverð-
ugar persónur, þróa dramatískar að-
stæður. Þetta lærðum við bara í skól-
anum á sínum tíma og höfum búið
að síðan. Ef þá kunnáttu vantar, get-
ur gagnrýnandinn fátt gert annað en
að benda fólki á að afla sér hennar, til
dæmis með því að lesa Stanislavský
og fleiri góða teoretíkera (alls ekki þó
að sleppa Stanislavský), fara á nám-
skeið hjá góðum pedagógum. Lífið
sjálft mun kenna mönnum margt, ef
þeir eru gáfaðir og næmir listamenn
– en það þarf samt að vera þarna
ákveðin fræðileg og praktísk undir-
staða sem menn verða að tileinka
sér, frá upphafi.
Leikfélag Akureyrar er í vanda
statt. Magnús Geir Þórðarson tók
með sér helstu leikendur sína og
leikstjóra, þegar hann fór suður,
svo að arftaki hans þarf að byrja frá
grunni. Þetta hefur verið eilífðar-
vandi L.A.: að verða einungis stoppi-
stöð og stökkpallur fyrir fólk á frama-
braut sem allt stefnir suður. Hinir
föstu heimaleikarar hafa verið of fáir
til að mynda nothæfan leikflokk. Ég
veit ekki hvort María Sigurðardóttir
hefur það sem þarf til að breyta því.
Ég óska henni góðs gengis í því erfiða
verkefni, en eftir að hafa fylgst með
henni í rúmt ár og séð hvað hún ætl-
ar að gera í vetur, hef ég mínar efa-
semdir.
Jón Viðar Jónsson
E.S. Rangt var farið með nafn Hallveigar
Rúnarsdóttur í óperudómi í gær og er beðist
velvirðingar á því. Rétt nafn er á dv.is. J.V.J.
á miðvikudegi
hvað heitir lagið?
„Ég ákvað þarna um
morguninn að kál‘enni og
velti henni því á bakið.“
Sýningaropnun
egilS SæbjörnS
Eftir tólf ár í hringiðu myndlistarinn-
ar á meginlandi Evrópu kemur Egill
Sæbjörnsson heim með sína fyrstu
stóru sýningu sem opnuð verður í
Listasafni Reykjavíkur, Hafnarhúsi,
á morgun klukkan 17. Undanfarn-
ar vikur hefur Egill verið áberandi
vegna útkomu geisladisksins Egill
S og á næstu dögum mun glæsileg
bók um listamanninn prýða hillur
bókaverslana bæjarins. Egill er einn
þeirra listamanna sem sýnir á Carn-
egie Art Award 2010 en hann hefur
verið afkastamikill í sýningarhaldi
og gjörningagerð á undanförnum
árum. Sýningin í Hafnarhúsi stendur
til 3. janúar.
„eagleS-tón-
leikar“ í
háSkólabíói
Eyfi og félagar ætla að flytja öll
helstu lög hljómsveitarinnar
Eagles á tónleikum í Háskóla-
bíói næstkomandi laugardag.
Síðast komust færri að en vildu
og var uppselt á tvenna tónleika.
Þeir sem fram koma með Eyfa
eru Björgvin Halldórsson, Stefán
Hilmarsson, Friðrik Ómar, Edgar
Smári, Arnar Jónsson, Sigurjón
Brink, Ingi Gunnar, Óskar Ein-
arsson og félagar úr Gospelkór
Reykjavíkur. Tónleikarnir hefjast
klukkan 20.00, miðaverð er 6.900
krónur og fer miðasala fram á
midi.is.
hamingja púk-
anna væntan-
leg?
Harmur englanna heitir nýjasta
skáldsaga Jóns Kalmans Stefánsson-
ar sem kom út á dögunum. Bókin
er sjálfstætt framhald Himnaríkis
og helvítis sem kom út fyrir tveimur
árum en Jón Kalman upplýsti í Kilj-
unni á RÚV að Harmur englanna
væri annar hlutinn í þríleik og því
geta aðdáendur hans leyft sér að
hlakka til lokakaflans í sögunni af
„stráknum“. Gárungarnir velta því
nú fyrir sér hvaða titill verði á þriðju
bókinni og í ljósi þeirra heita sem
fyrstu tvær fengu eru titlarnir Ham-
ingja púkanna og Gleði djöflanna,
eða öfugt, þar efst á blaði.
Uppvakningar sem eigra heilalausir
um og éta fólk hafa skotið upp koll-
inum með reglulegu millibili frá því
að George A. Romero stimplaði þá
almennilega inn í Night of the Living
Dead árið 1968. Romero blandaði
snjallri samfélagsádeilu saman við
zombie-myndir sínar og oftast nær
má nú hafa gaman af uppvakning-
um þótt hægur vandi sé að telja upp
haug af slíkum myndum sem eru í
besta falli drasl. Frumleikinn hef-
ur heldur ekkert verið að lífga mik-
ið upp á uppvakningana og í raun
eru allar þessar myndir tilbrigði við
grunnstef Romeros en á síðustu
árum hefur risið verið einna hæst í
bresku myndunum 28 Days Later og
Shaun of the Dead.
Zombieland kemur því skemmti-
lega á óvart og er alveg á pari við
hina kostulegu Shaun of the Dead
í uppvakningadeildinni. Í Zombie-
land hafa uppvakningarnir vaðið
eins og plága yfir gervöll Bandarík-
in og þeir örfáu sem hafa sloppið við
að verða aðalréttur uppvakninganna
eða smitast af heiladoðanum við bit
verða að taka á honum stóra sínum
til þess að tóra í Zombielandi.
Sögumaður okkar í myndinni er
mannafælinn lúði sem getur þakkað
nördisma sínum fyrir að hafa hing-
að til komist undan zombíunum,
enda segir það sig sjálft að þeir sem
umgangast ekki sálu eru ekki beint
líklegastir til þess að fá svínaflesnu
fyrstir eða verða étnir af uppvakn-
ingum ef svo ber undir. Okkar maður
ákveður þó að leggja land undir fót
og slæst í för með snældubiluðum
fauta, sem Woody Harrelson leikur
af stakri snilld. Sá drepur uppvakn-
inga sér til skemmtunar með hagla-
byssum eða hverju öðru sem hendi
er næst og á á köflum óborganlega
spretti.
Zombieland tekur sig mátulega
alvarlega sem er ótvíræður kostur
og sver sig í ætt við þennan „nýja
húmor“ sem hefur sprottið upp í
Hollywood fyrir tilstilli Seth Rogen
og álíka gaura. Þessi mynd er í raun
meiri gamanmynd en hryllingur. Al-
veg ógeðslega fyndin mynd í bókstaf-
legri merkingu. Woody Harrelson fer
á sínum alkunnu kostum í stríði við
ógeðslega uppvakninga í einni bestu
gamanmynd ársins.
Þórarinn Þórarinsson
Ógeðslega fyndið
fókuS 28. október 2009 miðvikudagur 51
zombieland
Leikstjóri:Ruben Fleischer
Aðalhlutverk: Jesse Eisenberg, Woody
Harrelson, Emma Stone, Abigail Breslin
kvikmyndir
Passaðu þig! Allur er
varinn góður þegar mað-
ur spókar sig innan um
hungraða uppvakninga.
lilja
Lilja eftir Jón Gunnar Þórðarson (byggt
á kvikmynd Lukasar Moodysons)
Leikstjóri: Jón Gunnar Þórðarson
Hljóðmynd: Gunnar Sigurbjörnsson
Búningar: Rannveig Eva Karlsdóttir
Leikmynd: Jón Gunnar Þórðarson o.fl.
Ljós: Freyr Vilhjálmsson
leiklist
Erfitt „Það er erfitt að skrifa
gagnrýni um sýningar sem þessa.
Hlutverk gagnrýnenda er ekki að
kenna leikurum eða leikstjórum
undirstöðuatriði fagmennskunnar.“
Slök byrjun
hjá l.a.
Svar: Frystikistulagið með Greifunum