Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.2009, Page 46

46 MIÐVIKUDAGUR 23. desember 2009 VERÖLD
APPELSÍNUGULT SKEGG Stjórnmálamaðurinn og meðlimur Ham-
as-samtakanna Múhameð Abu Tir er einn mest áberandi maðurinn í palestínsku
samfélagi. Ástæðan er að hann ber mikið appelsínugult skegg sem hann litar með
hennalit, náttúrulegum hárlit. Abu Tir segir að hann liti skeggið á þennan hátt því
Múhameð spámaður er sagður hafa gert það sama. Í íslamstrú er strangt bann lagt
við að lita hár og skegg með svörtum lit, en ekkert minnst á hvort nota megi aðra liti.
Í borginni Lahore í Pakistan hafa öldungar borið hennalituð appelsínugul skegg um
margar aldir. Gaman væri að sjá þennan sið breiðast út um heiminn. Væri ekki upp-
lífgandi fyrir íslenskt samfélag ef allir gamlir menn bæru skærappelsínugul skegg?
UMSJÓN: HELGI HRAFN GUÐMUNDSSON, helgihrafn@dv.is
Nikola Tesla var fæddur í króatíska hluta austur-ríska keisaradæmisins árið 1856 og var af serb-
nesku bergi brotinn. Hann var frá
unga aldri hugfanginn af náttúru
og vísindum, sérstaklega rafmagni.
Hann flutti síðan tiltölulega ungur
að árum frá þorpi sínu og nam raf-
magnsverkfræði við ýmsa háskóla í
Austurríki, Tékklandi og Frakklandi
og hlaut leiðsögn frægra manna á
sviðinu.
Dýr drepin í deilu
Tesla leit svo á að best væri að leita
tækifæranna í Bandaríkjunum og
settist að í New York árið 1884. Þar
fékk hann vinnu hjá sjálfum Thom-
as Edison og vann með honum að
fjölmörgum uppfinningum. Þrátt
fyrir að Edison væri yfirmaður Tesla
og vinnuveitandi duldist engum að
þeir áttu jafnmikinn heiður af ótrú-
legu starfi fyrirtækisins. Samstarfi
þeirra lauk svo þegar fræg deila rak
fleyg á milli þeirra. Edison taldi að
rakstraumur (direct current) væri
framtíð rafmagnsflutninga í borg-
um á meðan Tesla vildi notast við
riðstraum (alternative current).
Á dánarbeðinum sagði Edison
það hafa verið verstu mistök ævi
sinnar. Eftir að Tesla hætti samstarfi
við Edison reyndi sá síðarnefndi
að klekkja á honum með rætnum
hætti. Edison fór af stað í áróðurs-
herferðir í fjölmiðlum þar sem hann
sýndi fram á skelfilegar hættur rið-
straumsins. Hann framleiddi kvik-
myndir þar sem lifandi dýr voru
deydd með riðstraumi á skelfileg-
an hátt á almenningssamkomum.
Orðspor Tesla veiktist tölvuvert eftir
þessar árásir Edisons sem að flestu
leyti voru uppspuni frá rótum.
Nikola Tesla var sannur hug-
sjónamaður á sviði rafmagnsverk-
fræði og rafsegulfræði. Hinar fjöl-
mörgu uppfinningar Tesla ruddu
veginn fyrir óteljandi vísindamenn.
Hugmyndir hans gerðu mönnum
kleift að þróa röntgentækni, út-
varpið, sjónvarpið, símann, fjar-
stýringu, radartækni, tölvutækni og
kjarnorku svo fátt eitt sé nefnt. Nik-
ola Tesla lést í Bandaríkjunum árið
1943.
Tesla-spólu jólatré
Ein frægasta uppfinning Nikola
Tesla er Tesla-spóla (e. Tesla coil) frá
1891. Það er
tæki sem býr
til mjög háa
spennu með
svokallaðri
hermitíðni.
Tesla not-
aði spennana
meðal annars
til að búa til
röntgengeisla
og í tilraunir
með þráðlaus-
an orkuflutn-
ing og útvarps-
sendingar.
Rafmagns-
spennan í spólunni myndar fagra
geisla en rithöfundurinn Mark Twa-
in, besti vinur Tesla, var hugfanginn
af fegurð uppfinningarinnar.
Ástralski „rafmagnslistamaður-
inn“ Peter Terren hefur unnið með
Tesla-spólur í áraraðir. Á jólunum
býr hann til jólatré og ýmislegt jóla-
skraut úr rafmagnsgeislum spól-
unnar.
HROSS TÓKU 20
METRA DÝFUR
n Hestadýfingar voru stundaðar víða í
Bandaríkjunum undir lok nítjándu aldar.
Hestarnir voru látnir stökkva af háu
stökkbretti niður í djúpt vatn. Hefðin hélt
lengst áfram í Atlantic City í New Jersey
en þar voru hrossin látin stökkva af 20
metra pöllum ofan í hafið. Bestu hestarn-
ir voru látnir dýfa sér fjórum sinnum dag,
sjö daga vikunnar. Áhorfendapallarnir
fylltu þúsundir manna sem biðu eftir há-
punkti dagskrárinnar með eftirvæntingu
en hann var þegar hugaðar sýningar-
stúlkur fór á bak hestanna og með þeim í
fallið. Hefðin í Atlantic City leið ekki undir
lok fyrr en árið 1978. Bann hefur nú verið
lagt við hestadýfingum í flestum fylkjum
Bandaríkjanna.
JÓLAEYJA FANNST
Á JÓLADAG
n Jólaeyja í Indlandshafi tilheyrir
Ástralíu. Eyjan liggur skammt undan
indónesísku eyjunni Jövu og um
1.400 km norðvestan Ástralíu. Hún er
aðeins um 135 ferkílómetrar að stærð
og eru íbúar hennar um 1.400 talsins.
William Mynors, skipstjóri hjá Breska
Austurindíafélaginu, gaf eyjunni
nafnið þegar hann sigldi framhjá
henni á jóladag 1643. Regnskógar
þekja eyjuna að mestu og dýralífið
felst aðallega í miklum fjölda fugla,
lítilla eðlna, krabba og skordýra. Fræg-
asta dýr Jólaeyjar er rauði krabbinn en
talið er að um 120 milljón krabbar af
tegundinni lifi á eyjunni. Þeir eru fræg-
ir fyrir göngu sína þvert yfir eyjuna til
sjávar þar sem þeirra leggja eggin sín.
Á meðan á göngunni miklu stendur
fylla þeir leiðirnir til strandarinnar og
þekja vegi og bílastæði. Úr lofti sjást
þá geysistór rauð ský á landi sem
ferðast á miklum hraða.
1,70 METRA
RISAMÖRGÆS
n Anthropornis er latneska nafnið sem
vísindamenn hafa gefið risamörgæs
sem lifði á jörðinni fyrir um 40 milljón-
um ára. Leifar hennar hafa fundist í Perú
og fleiri stöðum. Meðalfugl af tegund-
inni er talinn hafa náð 170 sentímetra
hæð og vegið 90 kíló. Til hliðsjónar má
nefna að langstærsta mörgæsartegund
nútímans, keisaramörgæsin, nær mest
120 sentímetra hæð. Goggur risamör-
gæsarinnar var gríðarlangur og víst er
að fullvaxinn maður hefði átt í vök að
verjast gegn styggri risamörgæs hefðu
tegundirnar verið uppi á sama tíma.
HVER VAR TESLA?
Brautryðjandi Nikola Tesla
var einn merkasti vísindamaður
sögunnar.
Glitrandi rafneistar Mark Twain
kallaði Tesla-spóluna hreinræktað
listaverk.
Rafmagnsjólatré
Uppfinning vísindamannsins Nikola Tesla notuð í nýstárlegum tilgangi:
Ástralskur
listamaður
býr til jólatré
með hinni
dularfullu
Tesla-spólu.
Jólalegir straumar
Straumarnir búa til falleg
mynstur í anda jólanna.
Stjarna
Peter Terren í
jólasveinabún-
ingi með einu
verkanna.
Rafmagnað jólatré
Jólatré Peters Terren
er einstaklega flott.
Skipta um liti
Jólatrén koma í
öllum litum.