Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.2010, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 30. apríl 2010
XXXXXXXXXX
Þeir klæðast heimasaum-uðum hermannabuxum og mála skammstöfun-ina USA með rauðum lit á
bera bringuna. Á öxlinni bera þeir
rauðmálaða platriffla úr bambu-
svið. Þeir marsera berfættir í átt að
Yasur, stærsta eldfjallinu á eyja-
klasanum. Við erum stödd á eyj-
unni Tanna sem tilheyrir Kyrrahafs-
eyríkinu Vanúatú. 15. febrúar ár
hvert þramma eyjarskeggjar und-
ir heimagerðum bandarískum fán-
um og hylla dularfullan anda, John
Frum. Hann er ýmist sagður hvítur
eða svartur og birtist í myndskreyt-
ingum í bandarískum hermanna-
klæðum frá seinni heimsstyrjöld-
inni.
Melanesískir ættflokkar
Eyjaklasinn Vanúatú telur 83 eyj-
ar er liggja norðaustur af Ástralíu og
suðaustur af Filippseyjum og Malas-
íu. Evrópumenn lögðu undir sig eyj-
arnar seint á nítjándu öld og kölluðu
Nýju-Suðureyjar (New-Hebrides).
Það olli miklum stakkaskiptum fyrir
melanesíska ættflokkasamfélagið er
hafði ríkt yfir eyjunum í aldir. Breskir
og franskir kristniboðar sigldu til eyj-
anna og mynduðu stjórn yfir þeim.
Þeim þótti ástæða til að banna alda-
gamlar hefðir frumbyggjanna og þar
á meðal trúarhátíðir, dans og fjöl-
kvæni. Auk þess bönnuðu þeir öllum
frumbyggjum að taka þátt
í stjórn- og dómsmálum.
Árið 1930 birtist hins
vegar maður úr röðum
svörtu frumbyggjanna í
kristniboðaþorpinu og
lofaði öllum löndum sín-
um betra lífi í friði frá
menningu hvíta fólks-
ins. Margir eyjarskeggjar
ákváðu að yfirgefa kristni-
boðana og fylgdu mann-
inum sem hlaut nafnið
John Frum.
300 þúsund Kanar
Vanúatú dróst inn í síð-
ari heimsstyrjöldina
þegar Bandaríkjamenn
hertóku eyjarnar. 300 þúsund her-
menn voru á Vanúatú þegar mest var,
helmingi fleiri en allir íbúar eyjanna.
Bandaríkjamenn lögðu vegi, brýr og
flugbrautir á eyjunum. Líkt og á Ís-
landi bjuggu erlendu hermennirnir í
bröggum, sem komu innfædda fólk-
inu furðulega fyrir sjónir. Ríkidæmi
hermannanna var ótrúlegt. Úr lofti
skutust kassar úr flugvélunum furðu-
legu, sem troðfullir voru af fötum,
Coca-Cola, vopnum, niðursuðudós-
um og alls kyns öðrum munaði.
Bandarísku hermennirnir reynd-
ust mun betri gestir en kristniboð-
arnir sem höfðu drottnað yfir eyj-
arskeggjunum. Það vakti eftirtekt
og undrun Vanúatúmanna að þótt
flestir hermennirnir væru hvítir að
lit, rétt eins og nýlenduherrarnir frá
Bretlandi og Frakklandi, voru sumir
þeirra svartir á hörund. Þeir svörtu
kunnu á tækin og nutu munaðarins
rétt eins og þeir hvítu.
Meira cargo
Á hernámsárum Bandaríkjanna
breyttist goðsögnin um John Frum
snarlega. Frum var nú bandarísk-
ur hermaður og svartur á hörund að
flestra mati. Talið var að hann byggi
í eldfjallinu Yasur og kæmi einn
daginn með fangið fullt af sams kon-
ar „cargo“-varningi og bandarísku
hermennirnir komu með.
Bandaríkjamenn höfðu sig á brott
í stríðslok og yfirgáfu braggahverfin
sín. Fólkið á Tanna-eyju hafði notið
hernámsáranna einna mest og var
orðið vant lífsgæðunum sem Kön-
unum fylgdu. Þegar hernáminu lauk
hættu að berast birgðir úr lofti og því
voru ekki lengur til lyf, raftæki, niður-
suðuvörur, sælgæti, kók, þvottavélar
og jeppar.
Nokkrir ættflokkar á Tanna byrj-
uðu þá að ákalla John Frum og báðu
um meira „cargo“, en orðið höfðu
þeir heyrt Bandaríkjamenn nota um
varninginn sem barst úr lofti og af
láði. Þeir höfðu fylgst með aðferðum
hermannanna í stríðinu til þess að
kalla á birgðasendingar.
Heyrnartól úr viði
Eyjarskeggjarnir reistu nú trúarlega
flugvelli með flugstjórnarturnum og
loftnetum úr bambusvið. Þeir skáru
út talstöðvarheyrnartól úr viði og
festu bambusloftnet við. Á hverjum
degi stóðu þeir trúuðustu á gerviflug-
völlunum með viðarheyrnartólin og
gáfu lendingarmerki út í loftið,
í þeirri von að flugvélar á himn-
um myndu varpa birgðum niður
til þeirra. Sumir trúa því enn að
John Frum muni snúa aftur einn
daginn með kynstrin öll af her-
mannagóssi.
BBC ræddi við leiðtoga John
Frum-hreyfingarinnar hinn 15.
febrúar 2007, Isaac Wan, en þann
dag var haldið upp á 70 ára afmæli
guðsins. Hann sagði að John Frum
væri guð sem einn daginn myndi
snúa aftur. „Hann er guðinn okkar,
okkar Jesús.“
Við sama tækifæri hvíslaði leið-
sögumaður á Vanúatú heilræði að
fréttamanni BBC. „Ef þú spyrð ein-
hvern heimamann um trúarskoðanir
sínar, svarar hann líklega um hæl að
þitt fólk hafi beðið eftir endurkomu
Messíasar í 2.000 ár á meðan Tanna-
fólkið hafi aðeins beðið í 70 ár.“
Varningsdýrkun
Í dag umkringja litlir rauðmálaðir
krossar þorp og garða á Tanna-eyju.
Þannig tjá margir eyjarskeggjar trúar-
skoðanir sínar en á hernámsárunum
hermdu þeir eftir rauðu krossunum á
sjúkrabílum hersins.
John Frum-hreyfingin er talin
klassískt dæmi um það sem mann-
fræðingar nefna „varningsdýrkun“ (e.
cargo cult) - og varð til í litlum sam-
félögum á sunnanverðu Kyrrahaf-
inu í síðari heimsstyrjöldinni - þegar
bandarískir hermenn birtust skyndi-
lega í hundruð þúsunda tali. Tímarit
Smithsonian-stofnunarinnar ræddi
við mannfræðinginn Kirk Huffmann
sem bjó á Vanúatú í sautján ár. „Varn-
ingsdýrkun verður til þegar utanað-
komandi veröldin, með öllum sínum
efnislegu gæðum, fellur skyndilega af
himnum til afskekktra frumbyggja-
þjóða,“ segir Kirk. helgihrafn@dv.is
Eyjarskeggjar á Tanna í Suður-Kyrrahafseyjaklasanum Vanúatú
trúa á guðinn John Frum. Hann er bandarískur hermaður úr síð-
ari heimsstyrjöldinni og býr í eldfjallinu Yasur. Í febrúar ár hvert
marsera íbúar á Tannaeyju með bambusriffla til heiðurs guðinum.
ÁSTRALÍA
VANÚATÚ
NÝJA-SJÁLAND
HVAR ERTU
John Frum?
Trúartákn Eitt helsta trúartákn John
Frum-safnaðarins er rauðmálaðir
krossar. Myndin er frá 1967. MYND TIM ROSS
Bambusrifflar 15. febrúar ár hvert er haldið upp á John Frum-daginn. Þá marsera ungir menn með rauðmálaða bambusriffla.
Samkomuhús Hér hittast meðlimir í John
Frum-söfnuðinum. MYND CHARMAINE THAM
Ströndin á Vanúatú
Vanúatú-eyjar hétu
áður Nýju-Suðureyjar
eftir hinum fornu
víkingaslóðum
Suðureyjum við
vesturströnd Skotlands
(e. Hebrides).
MYND PHOTOS.COM