Dagblaðið Vísir - DV - 19.11.2010, Blaðsíða 43

föstudagur 19. nóvember 2010 umsjón: helgi hrafn guðmundsson helgihrafn@dv.is skrýtið 43
a llt frá því er ljósmynda-tæknin varð til um miðja nítjándu öld hefur hún leikið stórt hlutverk í sögu-
legu ljósi. Bent hefur verið á að ein-
stök ljósmynd geti verið ein sterkasta
minning heillar kynslóðar um tiltek-
inn atburð, til dæmis stríð.
Í hugum margra Bandaríkja-
manna er ljósmyndin sem Joe Ros-
enthal tók 23. febrúar árið 1945 á
Suribachi-fjalli á japönsku eyjunni
Iwo Jima, eftirminnilegasta augna-
blik síðari heimsstyrjaldarinnar. Hún
sýnir sex bandaríska hermenn reisa
bandaríska fánann á eyjunni. Fáar
ljósmyndir hafa verið prentaðar jafn-
oft í sögunni og þessi mynd. Mynd-
in höfðar til stolts Bandaríkjamanna,
sigurvegaranna í stríðinu.
En hér á síðunni sjáið þið Suri-
bachi-fjall. Það er mannlaust. Það
eru engir vaskir bandarískir hermenn
hér. Og enginn bandarískur fáni.
Þetta er verk eftir tékkneska mynd-
listarmanninn Pavel Maria Smejkal.
Hann hefur endurunnið tugi frægra
ljósmynda úr sögunni og þurrkað út
öll ummerki um þann sögulega at-
burð sem myndirnar sýna. Í staðinn
sjáum við draugalega auðn, gapandi
tóm. Maður veltir fyrir sér: Hvað ef
þessar frægu myndir, sem eru tákn
fyrir svo margt, hefðu aldrei verið
teknar? Og um leið sjáum við í hendi
okkar hversu sterkt vald ljósmyndar-
ans er.
Þurrkar út menningararfinn
„Ég hef áhuga á sögulegu samhengi
mannkynssögunnar sem ljósmynda-
tæknin hefur skráð svo víða í þrjár
aldir,“ segir listamaðurinn Pavel
Maria Smejkal. „Með því að þurrka út
aðalatriði þessara sögulegu heimilda
– á þessum ljósmyndum sem urðu
að menningararfi okkar, mynda-
banka, minningu um þjóðir, táknum,
áróðurstækjum – skoða ég merkingu
þeirra, hlutverk og framtíð þeirra.“
Pavel segir að ljósmyndir hafi oft á
tíðum verið notaðar í annarlegum til-
gangi, til þess að koma söguskoðun
sem þjónaði hagsmunum tiltekinna
valdamanna á framfæri. Um leið vill
hann vekja athygli á því að á öld staf-
rænnar ljósmyndatækni og forrita á
borð við Adobe Photoshop sé ákaflega
auðvelt að eiga við myndir. Hann veltir
fyrir sér hvernig sögulegar ljósmyndir
framtíðarinnar verði. helgihrafn@dv.is
Sagan
þurrkuð
út
tékkneski listamaðurinn Pavel Maria Smejkal
hefur endurunnið frægar ljósmyndir úr sögunni
og þurrkað út þann sögulega atburð sem þær eru
frægar fyrir. afraksturinn er gapandi tóm sem
sýnir okkur hversu kraftmikil einstök ljósmynd
getur verið fyrir samfélag og sögu.
Víetnamstríðið þurrkað út Hér sjáum við tvær frægustu
ljósmyndir Víetnamsstríðsins galtómar. Á mynd Eddies Adams frá orrustunni um
saigon árið 1968, þar sem nguyen Văn Lém sást tekinn af lífi, eru allir horfnir.
Allsbera stúlkan og hermennirnir á mynd nicks uts frá 1972 eru sömuleiðis horfin.
myndir: Pavel maria smejkal, eddie adams og nick ut.
Spænska borgarastríðið mynd Roberts Capa af deyjandi
hermanni lýðveldssinna í spænska borgarastríðinu var tekin árið 1936 og varð eitt
helsta táknið fyrir stríðið í sögunni. En hér er ekkert að sjá nema beran móa.
myndir: Pavel maria smejkal og robert caPa.
Óþekkti maðurinn horfinn Þegar kínverski herinn stöðvaði mótmæli á Torgi hins himneska friðar í
Beijing árið 1989, sem endaði með blóðbaði, sýndi óþekktur maður gríðarlegt hugrekki þegar hann meinaði skriðdrekum för.
En Pavel maria smejkal þurrkaði hann út.
myndir: Pavel maria smejkal og jeff Widener.
Fáni reistur á Iwo Jima Hér hafa bandarísku hermennirnir
sem reistu Bandaríkjafánann á efsta tindi eyjunnar Iwo jima verið þurrkaðir út. Þeir
skilja eftir sig gapandi tóm.
myndir: Pavel maria smejkal og joe rosenthal