Dagblaðið Vísir - DV - 13.01.2012, Síða 30

30 Viðtal 13.–15. janúar 2012 Helgarblað
varð stúdent í vor og stundar núna
tónlistarnám, er trommuleikari og
spilar með rafhljómsveitinni Sykri
sem hefur verið að gera það gott.
Síðustu misserin hefur sonar­
dóttir hans einnig búið hér en er nú
komin aftur til móður sinnar, stjúpa
og bræðra sem eru nýflutt heim eftir
tveggja ára dvöl erlendis. Unnur Sara
klárar stúdentinn í vor en hún er að­
eins einu og hálfu ári yngri en Hall­
dór. Enda byrjaði Þórarinn að eignast
börn þegar hann var 23 ára og hætti
því ekki fyrr en hann varð 42. Elsti
sonur hans eignaðist svo dótturina
þegar hann var tvítugur. „Þannig að
tíminn líður,“ segir Þórarinn. „Elsta
barnabarnið orðið 19 ára.“
„Unnur Sara á líka móðursystur
sem er jafngömul yngsta föðurbróð­
urnum. Það er til mjög falleg mynd
af þeim þremur saman þar sem þau
eru öll með snuð,“ segir Þórarinn og
brosir fallega.
Stundum talar eldra fólk um að
það sé skemmtilegra að eiga barna­
börn en börn. Þórarinn sér ekki mik­
inn mun á því. „Kannski stafar það af
því að það er svo lítill aldursmunur
á yngsta syni okkar og elsta barna­
barninu. Þau urðu eins og systkini og
hafa alltaf verið svo góðir vinir. Svo
kemur það líka til að við misstum
elsta son okkar og þá breyttust hlut­
verk okkar allra gagnvart henni.
Ég hef ekki upplifað þetta að vera
búinn að koma upp öllum mín­
um börnum og vera orðinn gamall
að eigin mati og farinn að bíða eftir
barnabörnum sem ég get spillt. Ætli
það sé ekki aðallega það sem fólk er
að tala um þegar það segir þetta.“
Alltaf einhver tregaklumpur
eftir
„Við höfum orðið fyrir þessum stóru
áföllum. Við höfum misst tvo syni.
Það er reynsla sem er náttúrulega
ákaflega erfið. Það er eins og það sé
búið að snúa því við sem manni þyk­
ir eðlilegt þegar foreldrar þurfa að sjá
á eftir börnunum sínum. Það er erf­
itt að komast yfir það og kannski geri
ég það í raun og veru aldrei þó að ég
læri að lifa með því og halda áfram.
Við áttum alls fimm syni og það
eru þrír eftir sem við erum alsæl með.
En þetta breytir manni og það verður
alltaf einhver tregaklumpur eftir inni
í manni. Það er misjafnt hvað mað­
ur finnur mikið fyrir honum en hann
fer aldrei. Stundum stækkar hann og
stundum …“ segir hann og hikar.
Sigtryggur Ari grípur orðið og spyr
hvort það komi fyrir að tregaklump­
urinn sé stærri núna en fyrst. „Öðru­
vísi,“ segir Þórarinn, „en jú, það
kemur fyrir. Sérstaklega við vissar
aðstæður. Til dæmis öll tímamót svo
sem jól, skammdegi, fæðingardaga
og dánardaga. Eða á gleðistundum
þegar maður upplifir eitthvað og fer
að hugsa með sér að þeir sem eru
farnir missi af þessu.
Við höfum meðal annars tekið á
þessu með því að stofna minningar­
sjóð sem hefur þrisvar sinnum út­
hlutað verðlaunum til framúrskar­
andi tónlistarmanna. Það er liður í
því að sá sem er farinn gleymist ekki.
Þegar fólk deyr svona ungt og allir
aðrir halda áfram gerist það svo oft –
það er eins og óskrifað blað. Það er
ekki góð tilfinning.“
Kannski er söknuðurinn meiri
núna því að í ár verða tíu ár frá því
að Kristján dó. Það stendur því til að
halda minningartónleika í vor.
Vildi frekar veikjast sjálfur
Sigtryggur Ari segist hafa spurt af
persónulegum ástæðum: „Á sínum
tíma fór ég ekki í gegnum mikla úr­
vinnslu og skildi eiginlega ekki hvað
gerðist. En stundum, sérstaklega í
seinni tíð þegar ég hef þroskast að­
eins sjálfur þá finn ég miklu meira
fyrir því. Ég sakna Eldjárns oft miklu
meira núna.“
„Söknuðurinn hverfur aldrei,“
segir Þórarinn.
„Ekki þessi,“ segir Sigtryggur Ari.
„Það er bara eitthvað allt annað með
svona ungan mann heldur en gaml­
an afa manns.“
„Þar er auðvitað söknuður til
staðar,“ segir Þórarinn. „En ef ein­
hver deyr saddur lífdaga eftir að hafa
átt mjög góða ævi áratugum saman
og hefur þá tilfinningu að hann hafi
lokið flestu sem hugur hans stóð til
að gera þá er ekki hægt að biðja um
neitt meira. En þegar ungt fólk sem
stendur á þröskuldi þess að fara að
njóta ávaxtanna af því sem það hefur
unnið að af metnaði er kippt í burtu
er ekki hægt að sætta sig við það.
Samt er ekkert annað í boði.
Sem foreldri upplifir maður líka
að maður beri alltaf ábyrgð á börn­
unum sínum. Þá er ég reiðubúinn
til þess að gera hvað sem er. Þegar
þetta tengist veikindum eins og í
okkar tilfelli þá myndi ég frekar vilja
bera sjúkdóminn sjálfur. En maður
fær það ekki.“
Héldu að æxlið væri
taugaklemma
Kristján Eldjárn sonur okkar fékk
heilaæxli sem ekki var ráðið við.
„Allt í einu fékk hann skrýtna löm­
un í fótinn og varð haltur. Til að
byrja með héldum við að þetta væri
taugaklemma, enda ranglega greint
í fyrstu sem úttaugarbilun sem
hægt væri að þjálfa upp.
Seinna kom á daginn að löm­
unin stafaði af æxli í höfðinu. Þeg­
ar æxlið var greint kom í ljós að það
var af verstu hugsanlegu tegund.
Í raun var þetta vonlaust frá upp­
hafi.“
Það var haustið 2000 sem fyrstu
einkennin birtust. Í desember var
Kristján kominn í geislameðferð og
hrakaði hratt. „Lömunin hélt áfram
og fór í handlegginn og út fingurna.
Það gat ekki verið óréttlátara því
hann var gítarleikari og hafði séð
fyrir sér að hann gæti alltént unnið
að músíkinni þótt hann væri veikur.
En það var ekki hægt.
Sumarið 2001 varð svo smá
stopp. Þá glæddist vonin. En svo
hélt þetta bara áfram eins og var í
raun vitað að myndi gerast. Það er
samt aldrei hægt að gefast upp og
segja að þetta sé búið því þrátt fyrir
allt veit maður það aldrei fyrirfram.
Í mörgum tilfellum er krabbamein
ekki klár dauðadómur lengur. Menn
geta jafnvel lifað góðu lífi árum sam­
an en það fer bara eftir því hvers eðl­
is það er.“
Þórarinn segir samt að sonur
sinn hafi vitað hvað var í vændum.
„Það er afskaplega erfitt að fylgja
barninu sínu í gegnum slíkt. Þegar
fólk veikist svona alvarlega og átt­
ar sig á því hver endalokin verða,
jafnvel þótt það reyni að berjast, þá
kemur yfirleitt í ljós að viðkomandi
hefur miklu meiri áhyggjur af sín­
um nánustu en sjálfum sér. Hon­
um fannst hræðilegt að leggja þetta
á okkur foreldrana, ekki síst vegna
þess að við höfðum misst son áður.“
Sonurinn reyndist fjölfatlaður
Næstelsti sonur þeirra hjóna, Ólaf­
ur, fæddist í Svíþjóð árið 1975. Með­
gangan gekk vel og fæðingin var
fullkomin. „Daginn eftir að hann
fæddist kom hins vegar í ljós að það
var eitthvað að. Hann fékk krampa.
Það gat stafað af ýmsu en fljótlega
var ekkert annað eftir en að heila­
skaði ylli þessu.
Svo tók við biðtími til að sjá hvert
það leiddi. Þegar verið er að fást við
erfið veikindi koma alltaf þessir bið­
tímar. Eitthvað er rannsakað og svo
þarf að bíða og sjá hvað kemur út úr
því. Síðan hefst meðferð og svo þarf
enn að bíða og sjá hvernig hún tekst.
Aftur og aftur þarf maður að bíða í
von og ótta. Og það er alltaf erfitt.
Skaðinn reyndist vera það mik­
ill að Ólafur komst aldrei í samband
við umheiminn nema að mjög tak­
mörkuðu leyti. Einhverjar brautir
í höfðinu voru ekki í lagi og sonur
okkar varð fjölfatlaður.“
Það var meira en lítið áfall fyrir
ungt par. „En það skipti máli að við
áttum fullkomlega heilbrigt barn
fyrir. Svo eignuðumst við annan
son ári síðar. Þá upplifði ég það svo
sterkt hvað það er mikið kraftaverk
að börn fæðist heilbrigð. Í sjálfu sér
er engin ástæða til að allir séu alltaf á
nálum yfir því að eitthvað gæti verið
að. En þegar maður hefur fengið að
reyna slíkt er maður aldrei öruggur
eftir það. Að sama skapi kann mað­
ur enn betur að meta það ef allt er
í lagi.“
Voru rétt að skríða saman
Þar sem Ólafur þurfti sólarhrings­
umönnun fór hann á stofnun þar sem
hlúð var að honum. „Við heimsóttum
hann og tókum hann oft heim en það
hefði ekki verið gerlegt að hafa hann
heima. Það hefði ekki gefið honum
neitt en reynst öðrum mjög erfitt.“
Ólafur lést 23 ára árið 1998. „Þó að
við vissum að hann ætti ekki sömu
möguleika og aðrir vorum við ekki
að hugsa um neitt annað en að hann
myndi lifa. Við vorum ekki að undir­
búa okkur undir það að hann myndi
deyja. Við hugsuðum ekkert út í það.
Svo þegar hann var farinn þá mynd­
aðist mjög mikið tómarúm. Það var
svo margt sem aldrei hafði náðst að
vinna úr, alveg frá því að hann fæddist
og við þurftum að taka fyrir.
Við vorum svo rétt að byrja að
skríða saman eftir þetta áfall þegar
Kristján, sem hafði aldrei kennt sér
meins, veiktist. Það gekk hratt yfir.“
Hann dó árið 2002.
Bræðurnir hvíla í gamla kirkju­
garðinum við Hólavallatorg. „Ég á
oft leið þangað,“ segir Þórarinn og
bætir því við að það sé góður stað­
ur. „Flestir sem hafa einhver tengsl
við þennan kirkjugarð eiga þar for­
feður en það er dálítið sérstök staða
og ekki eftirsóknarverð að eiga þar
afkomendur – í gamla kirkjugarðin­
um,“ segir Þórarinn.
Stóðu saman
Á þessum tíma stóð fjölskyldan þétt
saman og gerir enn. „Ef fólki tekst að
komast í gegnum svona áfall saman
þá verður það aðeins til þess að efla
samheldnina. En það er ekkert sjálf­
gefið að það takist. Þess eru vissu­
lega dæmi að fólk megnar ekki að
taka á hlutunum saman og hver fer
í sitt ferli. Það getur orðið til þess að
hjónabandið liðast í sundur. En okk­
ur tókst að fara í gegnum þetta sam­
an. Við skiptumst á að fara í mismun­
andi hlutverk. Við fengum líka hjálp
og leituðum eftir henni.
Við áttum auðvitað þrjá aðra syni
og það hefði verið óréttlátt gagn­
vart þeim ef þeir hefðu þurft að alast
upp í sorg það sem eftir væri. Það var
ekki hægt. Svo við þurftum að kom­
ast í gegnum þetta með einhverjum
hætti.“
Að vissu leyti gat Þórarinn skrif­
að sig frá sorginni. „Skáldskapurinn
hjálpaði því ég hef fjallað um þetta í
ljóðum. Þá gat ég komið tilfinning­
um í orð og það er alltaf léttir. En ég
leysi ekki slík mál með því að fremja
skáldskap.“
Með Sykur í eyrunum
Þórarinn leggur líka áherslu á að
sýna sonum sínum hversu vænt hon­
um þyki um þá. „Ég geri það meðal
annars með því að vera áhugasam­
ur um það sem þeir eru að fást við.
Halldór og Úlfur eru báðir tónlistar­
menn. Úlfur stundar nám í tónsmíð­
um, skellti sér í það á gamalsaldri
en spilar auk þess með Orgelkvar­
tettnum Apparati og er frábær saxó­
fónleikari að auki. Ég hlusta mik­
ið á bæði Apparat og Sykur, er með
hvort tveggja í i­Podinum sem ég hef
í eyrunum þegar ég fer út að hlaupa
og get mælt sérstaklega með þessari
músík fyrir hlaupara.
Ari er líka þrælmúsíkalskur þó að
hann hafi ekki lagt það fyrir sig en það
kemur fram í því hvað hann er góð eft­
irherma. Hann lærði reyndar á flautu
þegar hann var lítill. Hann sýndi
ágæta takta á flautuna, en það þarf
að hafa hana í munninum svo hann
lagði hana frá sér þegar hann áttaði
sig á því að máttur orðsins er meiri en
flautunnar.“
Líkt og Þórarinn sem lengi var
kenndur við fyndnu kynslóðina hef­
ur Ari slegið í gegn sem húmor isti.
„Hann hefur reyndar starfað sem
uppistandari frá því að hann stóð
fyrst upp hér heima. Svo varð hann
svo lánsamur að geta gert sitt innra
eðli að starfi. Hann er líka rithöfundur
eins og ég og nam kvikmyndahand­
ritaskrif í London. Reyndar hafa þeir
allir skrifað.“
Sár reynsla en þroskandi
„Auðvitað mótaði þessi reynsla strák­
ana mjög mikið. Fyrir utan sorgina þá
er þetta líka lífsreynsla sem er mjög
sár en um leið þroskandi. Jafnframt
getur þetta verið brýning um að nota
tækifærið og lífið á meðan maður hef­
ur það, því við vitum að það er ekkert
sjálfgefið að halda því. Nota tímann í
stað þess að festast í því fari að þykja
allt tilgangslaust og vita ekkert hvað
maður ætlar að gera. Þegar mað­
ur hefur upplifað það að horfa upp
á mann sem þráði að lifa deyja áttar
maður sig kannski betur á því hvað
það er mikils virði að eiga þess kost.“
Þrátt fyrir allt heldur Þórarinn
áfram og trúir því ekki að það fylgi
honum eða þeim einhvers konar
ógæfa. „Áföll eru ekki það sama og
ógæfa en auðvitað hugsa ég stundum
til þess að við megum ekki við mikið
meiri hremmingum. Ég hugleiði það
stundum en svo verðum við bara að
halda áfram.“
„Það er ekkert
merkilegt út af
fyrir sig að vera forseti
„Flestir sem hafa
einhver tengsl við
þennan kirkjugarð eiga
þar forfeður en það er
dálítið sérstök staða og
ekki eftirsóknarverð að
eiga þar afkomendur – í
gamla kirkjugarðinum.
Þroskandi lífsreynsla Þórarinn segir erfið-
leikana hafa kennt sér að nota tækifærið og lífið
á meðan maður hafi það. Lífið sé ekki sjálfgefið.