Dagblaðið Vísir - DV - 13.01.2012, Blaðsíða 36

H
annibal Valdimarsson er
í hópi eftirminnilegustu
stjórnmálamanna síðustu
aldar – vígreifur verkalýðs-
leiðtogi, róttækur jafnaðar-
maður og einlægur áhugamaður um
sameiningu vinstri manna en jafn-
framt skeleggur andstæðingur
kommúnista.
Hannibal fæddist í
Fremri-Arnardal í Skut-
ulsfirði. Hann stund-
aði sjósókn og almenna
verkamannavinnu á ung-
lingsárunum en að loknu
gagnfræðaprófi á Akureyri
hélt hann til Danmerkur og
lauk prófi frá kennaraskól-
anum í Jonstrup 1927.
Hannibal hélt smábarna-
skóla á Ísafirði 1927–28, var kennari
á Akranesi 1928–29, var skólastjóri í
Súðavík 1929–31, stundaði skrifstofu-
störf hjá Samvinnufélagi Ísfirðinga
og kenndi 1931–38 og var skólastjóri
Gagnfræðaskólans á Ísafirði 1938–54.
Hannibal hóf afskipti af verkalýðs-
baráttu er hann var kennari í Súðavík,
1930. Að hans sögn komu þá til hans
tveir fátækir verkamenn sem haft
höfðu forgöngu um stofnun verka-
lýðsfélags í plássinu. Atvinnurek-
endur á staðnum höfðu bægt þeim
frá vinnu af þeim sökum og báðu
nú kennarann að taka að sér for-
mennsku í félaginu því hann ætti síð-
ur á hættu að missa við það lifibrauð
sitt. Hannibal sló til og varð fljótlega
helsti verkalýðsleiðtogi Vestfjarða og
jafnframt í forystusveit Ísafjarðarkrat-
anna sem þekktir voru um allt land
fyrir róttækni en jafnfram andstöðu
við kommúnista. Hannibal var for-
maður Verkalýðsfélags Álftfirðinga
í tvö ár, síðan formaður Verkalýðs-
félagsins Baldurs á Ísafirði 1932–39,
forseti Alþýðusambands Vestfjarða
frá 1934–54 og forseti ASÍ frá 1954–71.
Hannibal var bæjarfulltrúi á Ísa-
firði 1933–49, alþm. 1946–73, heil-
brigðis- og félagsmálaráðherra í
síðustu vinstri stjórn Hermanns Jón-
assonar 1956–58 og félagsmála- og
samgönguráðherra í vinstri stjórn
Ólafs Jóhannessonar 1971–73.
Hannibal neitaði að fylgja Héðni
Valdimarssyni er Héðinn klauf Al-
þýðuflokkinn og gekk til liðs við
kommúnista með stofnun Sósíalista-
flokksins,1938, en átti síðan sjálfur
eftir að fara svipaða leið og Héðinn.
Hann fór á þing fyrir Alþýðuflokkinn
1946, varð formaður flokksins 1952
og jafnframt ritstjóri Alþýðublaðsins
en laut í lægra haldi í formannskosn-
ingu fyrir gömlum félaga frá Ísa-
firði, Haraldi Guðmundssyni, 1954.
Hannibal klauf síðan Alþýðuflokkinn
1956 er hann gekk til samstarfs við
Sósíalistaflokkinn í kosningabanda-
lagi sem forsvarsmaður Málfunda-
félags jafnaðarmanna. Þegar þessu
kosningabandalagi, Alþýðubanda-
laginu, var formlega breytt í stjórn-
málaflokk, 1968, sá Hannibal að hann
hafði misst þar tögl og hagldir – sagði
skilið við Alþýðubandalagið og stofn-
aði nýjan flokk, Samtök frjálslyndra
og vinstri manna 1969.
Hannibal var forseti ASÍ, 1958, er
ASÍ þing neitaði Hermanni Jónas-
syni forsætisráðherra um svigrúm
með því að fresta umsömdum
launahækkunum. Sú höfn-
un varð til þess að Her-
mann Jónasson sagði af
sér og vinstri stjórnin
fór frá. Í kjölfarið fylgdi
minnihlutastjórn Al-
þýðuflokks með stuðn-
ingi sjálfstæðismanna,
róttækar breytingar
á kjördæmaskipan og
kosningar og upphaf
Viðreisnarstjórnar Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks
með mjög róttækum efnahags-
ráðstöfunum og samstarfi sem stóð í
tólf ár. Er Viðreisnarstjórnin hafði set-
ið í tólf ár frá 1959–71, var það fyrst og
fremst framboð Samtaka frjálslyndra
og vinstri manna og stórsigur þeirra
undir forystu Hannibals, sem felldi
Viðreisnarstjórnina.
Þá var mynduð vinstri stjórn
Framsóknarflokks, Alþýðubandalags
og Samtaka frjálslyndra og vinstri
manna undir forsæti Ólafs Jóhannes-
sonar. Hannibal og félagi hans Björn
Jónsson, rákust hins vegar illa í því
stjórnarsamstarfi og er þeir gengu úr
skaftinu, 1974, sprakk vinstri stjórnin.
Við tóku kosningar og stjórn sjálf-
stæðismanna og Framsóknar undir
forystu Geirs Hallgrímssonar. Reynd-
ar bendir eitt og annað til þess að
Hannibal hafi fremur viljað nýta stór-
sigur Samtaka frjálslyndra og vinstri
manna, 1971, til að framlengja Við-
reisn með Alþýðuflokki og Sjálfstæð-
isflokki, en hann var ekki einráður í
sínum flokki.
En hvað sem sagt verður um hug-
leiðingar Hannibals, árið 1971, verður
því ekki neitað að hann var mikill ör-
lagavaldur í ólgusjó íslenskra stjórn-
mála frá því upp úr miðri síðustu öld.
Hann hafði flutti í Selárdal í Arnar-
firði 1966 og var þar með búskap til
1977 en foreldrar hans höfðu búið á
Bakka í Bakkadal í Arnarfirði og ólst
hann þar upp með systkinum sínum.
Hann snéri því frá sviptingum stjórn-
málanna með því að snúa aftur heim
í tvenns konar skilningi: Heim á af-
skekktar æskuslóðir og heim í gamla,
góða Alþýðuflokkinn sem hann hafði
ungur gefið hjarta sitt.
Eiginkona Hannibals var Sólveig
Ólafsdóttir og eignuðust þau þrjú
börn. Eru synir þeirra allir lands-
þekktir, þeir Arnór heimspekiprófess-
or, Ólafur, rithöfundur og fyrrv. vþm.,
og Jón Baldvin, fyrrv. alþm., ráðherra,
formaður Alþýðuflokksins og sendi-
herra.
Bróðir Hannibals var Finnbogi
Rútur, ritstjóri, alþm. og bankastjóri,
tengdafaðir Styrmis Gunnarssonar
ritstjóra.
36 Minning Umsjón: Kjartan Gunnar Kjartansson kjartan@dv.is 13.–15. janúar 2012 Helgarblað
B
aldur fæddist að Víðirhóli á
Hólsfjöllum í Norður-Þing-
eyjarsýslu. Hann stundaði
nám í húsgagnabólstrun á
Akureyri 1939–43 og lauk
sveinsprófi 1943, stundaði nám við
Iðnskólann á Akureyri og sótti kvöld-
námskeið í tungumálum, lauk stúd-
entsprófi utan skóla frá Menntaskól-
anum á Akureyri 1946, stundaði nám
í þýskum og íslenskum fræðum, í
frönsku og ítölsku við háskóla í Zürich
1946–49, sótti námskeið í frönsku við
háskóla í Genf sumrin 1947 og 1948,
stundaði nám í þýskum og íslenskum
fræðum og í listasögu við Kielarhá-
skóla 1951–56, var löggiltur dómtúlk-
ur og skjalaþýðandi úr og á þýsku frá
1959, dvaldi við nám í Ravenna á Ít-
alíu sumarið 1968, sótti námskeið og
fór kynnisferðir til Þýskalands sumrin
1971 og 1977 á vegum Göethe-Insti-
tut sem og þrívegis á námskeið fyrir
þýskukennara hér á landi.
Baldur var kennari í þýsku og ís-
lensku við Menntaskólann á Akur-
eyri og í íslensku við Húsmæðraskól-
ann á Akureyri 1949–51, starfaði við
Ferðaskrifstofu ríkisins 1950–51, var
fulltrúi þar 1954–61, var fararstjóri á
vegum ferðaskrifstofunnar víðs vegar
um Evrópu 1954–56 og leiðsögumað-
ur erlendra ferðamanna hér á landi
sumrin 1954–61, stundakennari í
þýsku við Menntaskólann í Reykjavík
1956–61, fastur kennari þar 1961–87
og deildarstjóri þar í þýsku frá 1966,
kennari í þýsku, frönsku og ítölsku
og íslensku fyrir útlendinga við Mála-
skólann Mími 1956–60 og í ítölsku
við Námsflokka Reykjavíkur í tvo
vetur. Hann var prófdómari í þýsku
við ýmsa skóla, s.s. framhaldsdeild-
ir gagnfræðaskólanna í Reykjavík í
nokkur ár og um árabil við Háskóla
Íslands frá 1979, var stundakennari í
skjalaþýðingum við Háskóla Íslands
frá 1985, kenndi þýsku í Sjónvarp-
inu 1969–70 og á kvöldnámskeiðum
hjá lögreglunni í Reykjavík og sinnti
skjalaþýðingum og dómtúlkun, m.a.
fyrir ráðuneyti, dómstóla og sendi-
ráð Þýskalands. Þá var hann bréfritari
ræðismannsskrifstofu Ítalíu í Reykja-
vík á árunum 1960–70.
Baldur var formaður Sund-
félagsins Grettis á Akureyri 1943–
46, garðprófastur á stúdentagarðin-
um Christian-Albrecht-Haus í Kiel
í þrjú námsmisseri, sat í stjórn Fé-
lags löggiltra dómtúlka og skjala-
þýðenda um árabil frá 1965, var
formaður Félags þýskukennara frá
stofnun 1970–79, gjaldkeri Félags
menntaskólakennara 1971–73, sat í
stjórn Félags kennara við Mennta-
skólann í Reykjavík, sat í prófnefnd
fyrir dómsmálaráðuneytið vegna
löggildingarprófa fyrir væntanlega
dómtúlka og skjalaþýðendur og var
skipaður í nefnd til að endurskoða
reglugerð um slík próf.
Baldur var höfundur kennslubók-
anna Þýska, í bókaflokknum Mála-
bækur Ísafoldar, útg. 1962; Þýsk-
ir leskaflar og æfingar, útg. 1970 og
margsinnis endurútgefin; Þýsk mál-
fræði, útg. 1967 og margendurútgefin.
Hann samdi ritgerðina Þýskukennsla
í Reykjavíkurskóla, ritgerð í Sögu-
slóðum, afmælisriti Ólafs prófessors
Hannessonar, útg. 1979. Þá tók hann
saman niðjatölin Niðjar Magnúsar
Hannessonar og Steinunnar Run-
ólfsdóttur í Böðvarsdal, útg. 1971 og
1984, og Niðjar Kristjáns Sigurðsson-
ar á Grímsstöðum á Fjöllum og Niðj-
ar Páls Jóhannessonar á Austaralandi
í Öxarfirði, útg. 1987. Þá skrifaði hann
fjölda blaðagreina um þýsk málefni,
hefur samið og þýtt texta í sýningar-
skrár, ferðabæklinga, landkynning-
arrit um Ísland og hefur þýtt þýskar
smásögur í tímarit og blöð, m.a. eft-
ir Stefan Zweig, Berthold Brecht og
Heinrich Böll, og þýddi skáldsögurn-
ar Vitaskipið, eftir Siegfried Lenz, og
Bilun, eftir Friedrich Dürrenmatt.
Baldur var sæmdur æðstu heið-
ursorðu þýska ríkisins: Bundes Ver-
dienstkreuz fyrir áratuga störf í þágu
samskipta Íslands og Þýskalands.
Fjölskylda
Baldur kvæntist 20.8. 1951, Elisa-
beth Bahr, f. 1.6. 1926, d. 14.12. 1965,
handavinnukennara. Hún var dóttir
Hans-Joachims Bahr, f. 28.6. 1895, d.
2000, herprests, og k.h., Gertrud Bahr,
f. Schöne 10.12. 1897, húsfreyju síðar í
Minden í Þýskalandi.
Synir Baldurs og Elisabethar eru
Baldur Joachim Baldursson, f. 15.6.
1953, arkitekt og kennari við Iðnskól-
ann í Reykjavík, en kona hans er Ing-
veldur Halla Hauksdóttir, starfsmaður
hjá Glitni; Hans Eiríkur Baldursson, f.
22.3. 1957, fræðimaður í búddískum
fræðum, ráðgjafi og háskólakenn-
ari í Bandaríkjunum; Magnús Diðrik
Baldursson, f. 21.7. 1959, skrifstofu-
stjóri rektorsskrifstofu og gæðastjóri
Háskóla Íslands, en kona hans er Sig-
ríður Þorgeirsdóttir, prófessor í heim-
speki við Háskóla Íslands, og er dóttir
þeirra Elísabet Magnúsdóttir, f. 23.5.
1986, læknanemi í Þýskalandi.
Baldur kvæntist 14.4. 1973 Krist-
ínu Hólmfríði Pétursdóttur, f. 23.1.
1934, bókasafnsfræðingi og fyrrv. for-
stöðumanni skjalasafns Landsbanka
Íslands. Þau skildu.
Systkini Baldurs: Kristjana Hrefna
Ingólfsdóttir, f. 13.11. 1914, d. 10.3.
1994, húsfreyja í Pálmholti í Reykja-
dal og síðar á Akureyri; Hörður Ing-
ólfsson, f. 22.2. 1916, d. 28.4. 1933,
drukknaði; Sigurður Ingólfsson, f.
27.10. 1917, d. 20.11. 1954, bóndi á
Hróarsstöðum og Smjörhóli í Öxar-
firði; Ragna Ásdís Ingólfsdóttir, f. 22.6.
1922, d. 16.1. 1983, húsmóðir í Reykja-
vík; Magnús Ingólfsson, f. 3.10. 1923,
d. 12.3. 1940, varð úti; Stefán Arnbjörn
Ingólfsson, f. 13.11. 1925, d. 27.6. 1995,
verkstjóri og skrifstofumaður á Akur-
eyri; Þórunn Elísabet Ingólfsdóttir,
f. 16.9. 1928, hjúkrunarfræðingur í
Reykjavík; Jóhanna Kristveig (Hanna)
Ingólfsdóttir Johannessen f. 28.11.
1929, d. 25.4. 2009, hárgreiðslumeist-
ari og húsmóðir í Reykjavík; Kristján
Hörður Ingólfsson, f. 9.5. 1931, tann-
læknir í Reykjavík; Karólína Guðný
Ingólfsdóttir, f. 31.7. 1932, d. 3.1. 1997,
húsmóðir í Reykjavík; Hanna Sæfríð-
ur Ingólfsdóttir, f. 31.7. 1932, d. 23.12.
2006, húsfreyja og saumakona í Ási í
Kelduhverfi og síðar á Akureyri; Birna
Svava Ingólfsdóttir, f. 13.1. 1938, hús-
móðir á Akureyri; Magnús, f. 24.9.
1940, skrifstofumaður og bókari á
Egilsstöðum; Páll Ingólfsson, f. 24.9.
1940, landfræðingur í Reykjavík.
Foreldrar Baldurs voru Ingólfur
Kristjánsson, f. 8.9. 1889, d. 9.1. 1954,
bóndi á Grímsstöðum og á Víðirhóli á
Hólsfjöllum í Fjallahreppi í Norður-
Þingeyjarsýslu, síðar á Kaupvangs-
bakka í Eyjafirði, og k.h., Katrín María
Magnúsdóttir, f. 13.10. 1895, d. 17.3.
1978, húsfreyja, síðast saumakona á
Akureyri og í Reykjavík.
Ætt
Ingólfur var sonur Kristjáns, b. á
Grímsstöðum á Fjöllum Sigurðsson-
ar, b. á Hólum í Laxárdal Eyjólfssonar,
bróður Þuríðar, langömmu Sigurðar,
b. á Sigurðarstöðum í Bárðardal, föð-
ur Sigurðar dýralæknis. Móðir Krist-
jáns var Arnbjörg Kristjánsdóttir, syst-
ir Árna, afa Aðalgeirs Kristjánssonar
skjalavarðar. Annar bróðir Arnbjarg-
ar var Kristján, langafi Jónasar Jóns-
sonar búnaðarmálastjóra og Kristjáns
Árnasonar dósents.
Móðir Ingólfs var Aldís Anna Ein-
arsdóttir, b. á Hvappi í Þistilfirði og
síðar á Fossseli í Reykjadal Kristjáns-
sonar, b. í Torfunesi og á Hóli, ættföð-
ur Hólsættar í Kinn Árnasonar. Móð-
ir Einars var Guðrún Friðfinnsdóttir,
systir Guðnýjar, langömmu Stefaníu
á Vatnsenda, síðar á Akureyri, ömmu
Odds Helgasonar, sjómanns og ævi-
skrárritara.
Katrín var dóttir Magnúsar, b. í
Böðvarsdal í Vopnafirði Hannesson-
ar, b. í Böðvarsdal Magnússonar, b.
í Böðvarsdal Hannessonar. Móðir
Magnúsar eldra var Guðný Björns-
dóttir, stúdents í Böðvarsdal Björns-
sonar og Guðrúnar Skaftadóttur, syst-
ur Árna, langafa Magðalenu, ömmu
Ellerts B. Schram, fyrrv. alþm., rit-
stjóra og forseta ÍSÍ og Bryndísar
Schram. Móðir Magnúsar yngra var
Guðrún Jónsdóttir, b. í Syðrivík Ein-
arssonar og Guðrúnar Stefánsdóttur,
systur Svanborgar, langömmu Hall-
dórs, föður Kristínar, fyrrv. alþm.
Móðir Guðrúnar var Sólveig Björns-
dóttir, systir Guðnýjar frá Böðvarsdal.
Baldur Ingólfsson
kennari, þýðandi og námsbókahöfundur f. 6.5. 1920 – d. 5.1. 2012
Andlát
Merkir Íslendingar
Hannibal Valdimarsson
forseti ASÍ, ráðherra og alþm. f. 13.1. 1903 – d. 1.9. 1991
Vaktsími: 581 3300 & 896 8242 – www.utforin.is – Allan sólarhringinn
Komum heim til aðstandenda ef óskað er
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Sverrir Einarsson Kristín Ingólfsdóttir Jón G. BjarnasonHermann Jónasson