Dagblaðið Vísir - DV - 10.01.2014, Blaðsíða 32

32 Umræða
Þ
að er áhugavert að velta
fyrir sér málefnum norður­
slóða í ljósi þeirra orða sem
fallið hafa að undanförnu
hér á landi síðustu miss­
erin. Norðurslóðirnar eru álitnar, af
þeim sem best þekkja til, vera eins­
konar gullkista tækifæra á næstu
áratugum.
Nú er ég ekki sérfræðingur í mál­
inu, hef einungis áhuga á því sem
leikmaður. Það sem vekur fyrst og
fremst áhuga minn er sú spurning
sem snýr að því hvernig ríkjunum
sem telja sig eiga hagsmuna að gæta
á svæðinu tekst að komast að samn­
ingum í þeim efnum.
Ljóst þykir að um miklar auðlindir
sé að ræða á svæðinu, olíu, gas,
allskyns málma og fleira. Og þegar
um auðlindir er að ræða, þá hitnar jú
oft í kolunum.
Stórveldaleikur?
Ef dæma má af umræðunni eru það
helst Ísland, Bandaríkin, Kanada,
Færeyjar, Danmörk, Grænland,
Rússland og Noregur sem hafa hvað
mestra hagsmuna að gæta. Þá hafa
Kínverjar einnig blandað sér í mál­
ið og komið í gegnum norðurskauts­
ísinn á ísbrjótnum Snædrekanum
og þannig „stimplað sig inn“ í þetta
dæmi. Einnig vakti það mikla athygli
sumarið 2007, þegar Rússar settu
fána sinn á botni Lomonosov­hryggj­
arins, undan ströndum Rússlands.
Í þessari aðgerð fólust þau skilaboð
að Rússar ætluðu sér að vera með í
þessum „leik.“ Einnig var frétt þess
efnis í á mbl.is þann 6. janúar 2014
að Kínverjar hefðu undirritað samn­
ing um vísindasamvinnu við Norð­
urlöndin fimm og að markmiðið sé
einmitt, jú, norðurslóðarannsóknir!
Fleira mætti ef til vill tína til.
Makríllinn
Makríl­deilan hefur ekki farið fram
hjá neinum. Hún snýst um „auð­
linda“­makríl, sem breytt hefur
göngumynstri sínu og er nú í miklu
magni í íslensku lögsögunni og haf­
inu í kringum okkur. Evrópusam­
bandið, Íslendingar, Færeyingar, Írar
og Norðmenn, deila hvað harðast
um makrílinn, enda miklir peningar
í húfi. Deilan hefur verið hörð og er
enn óleyst. Hér erum að ræða nokkur
lönd sem enn fremur eiga hagsmuna
að gæta í sambandi við norðurslóðir.
Það sem ég velti því fyrir mér er
hvernig hagsmunaaðilum á norður­
slóðum muni takast að tækla enn
meiri hagsmuni, sem fela í sér enn
meiri peninga? Mun það verða gert
í gegnum hafréttarsáttmálann, sem
um 150 þjóðir eiga aðild að, eða
verður það hnefarétturinn og styrk­
urinn sem mun ráða för?
Munu t.d. Kínverjar sýna skilning
og auðmýkt, ef þeir blanda sér í mál,
þar sem bæði Rússar og Bandaríkja­
menn eru með? Kínverjar eru nú
þegar byrjaðir að seilast til áhrifa á
Grænlandi og á S­Kínahafi eiga Kín­
verjar t.d. bæði í deilum við Japani,
Víetnama og Filippseyinga um land
(hafsbotn) þar sem talið er að mikil
auðæfi sé að finna, t.d. í formi olíu.
Allir vita jú að kínverski efnahags­
risinn þarf mikið magn af olíu og
hráefnum til að halda dampi (sem
og önnur hagkerfi).
Rísandi hernaðarveldi
Bæði Kína og Rússland hafa einnig
verið að efla heri sína og eru með
markvissar áætlanir í gangi sem
miða að því. Fram til 2020 ætla Rúss­
ar að eyða um 470 milljörðum evra í
vopn, þar af átta nýja kjarnorkukaf­
báta og um 100 herskip. Sjálfsagt eru
flest öll herskipin hönnuð til siglinga
í ís. Kína er einnig rísandi flotaveldi,
nokkuð sem það hefur aldrei verið.
Talið er að Kína verði jafnvel mesta
flotaveldi á Kyrrahafi árið 2020, eða
eftir aðeins sex ár!
Hvað með Ísland?
Og til að stytta mál mitt: Hvar verð­
ur litla Ísland í þessu öllu saman, því
sem snýr beint að norðurslóðum og
jafnvel þessari stærri sviðsmynd?
Hver er t.d. raunveruleg „geta“ Ís­
lands á sviði öryggismála, með Land­
helgisgæslu sem okkur hefur ekki
tekist að reka á sómasamlegan hátt
undanfarin ár, nema með aðstoð og
verkefnum frá Evrópusambandinu?
Hvaða aðra getu hefur Ísland til þess
að láta að sér kveða í sambandi við
þetta nýja „spil“?
Málefni norðurslóða er nefnilega
ekki hægt að ræða nema þessir þættir
verði kyrfilega krufnir til mergjar! Ef
svo fer að mikið magn af auðlindum
finnst á svæðinu (sem sérfræðingar
telja næsta víst) er ljóst að „neista­
flug“ milli hagsmunaaðila getur
hæglega myndast.
Að sjálfsögðu er það svo að enginn
æskir þess að slíkt gerist, en sagan
sýnir okkur að manneskjan er árásar­
gjörn tegund sem ver sína hagsmuni
með kjafti og klóm. Eru (verða?)
norðurslóðir einhver undantekn­
ing frá því? Atburðir og þróun mála
á næstu árum mun leiða það í ljós.
En það er vissulega rétt að Ísland er
landfræðilega í einhvers konar miðju
norðurslóða, en hvað með miðju at­
burðanna? n
Höfundur er MA í A-Evrópu-
fræðum frá Uppsala-háskóla.
Helgarblað 10.–13. janúar 2014
Fórnað á ógnarstóru verðbólgubáli
H
art er nú vegið að grund­
vallaratvinnuvegi Íslendinga.
Gráðugir verkamenn krefjast
þess að fá aukinn skerf af kök­
unni, eftir að hafa nánast tvöfald­
að hlut sinn síðustu ár. Myrkraverk
vinstristjórnarinnar eru augljós.
Laun sjómanna eru svimandi há
í samanburði við tekjur, árið 2006
voru laun og launatengd gjöld níu
prósent af tekjum! Hlutfallið er ekki
svona í annarri undirstöðugrein;
fjármálageiranum.
Ástæðan er einföld. Gráðugir
sjómenn vilja sitja einir að gnægta­
borðinu á meðan útgerðarmenn
svelta. Sáralitlar arðgreiðslur valda
svo því að útgerðarmennirnir eru
svívirtir fyrir það eitt að skammta
sér svo þeir eigi salt í grautinn.
Andlegar pyntingar hins svo­
kallaða „verkalýðs“ valda at­
vinnurekendum – máttarstólp­
um samfélagsins – hugarangri og
svefnleysi. Vilja þeir að samfélagið
hrynji í annað sinn, og efnahagur­
inn fuðri upp í ógnarstóru verð­
bólgubáli? Er ekki nóg að lýðurinn
hafi valdið efnahagshruni með því
að kaupa sér flatskjái?
Krafa sumra stóryrtra verka­
lýðsforingja er ekkert minna en
fjöregg þjóðarinnar. Þeir vilja af­
henda æstum múgnum það, svo
hann geti misþyrmt því að vild.
Nýleg dæmisaga sýnir fram á þetta.
Jólin voru dimm fyrir eina út­
gerðarkonu í Hafnarfirði. Stál­
skip, holdgervingur þjóðarskútu
þar sem samstaða er í forgrunni,
gat aðeins greitt eigendum sínum
tæpar 158 milljónir í arð í fyrra. Út­
gerðin náði rétt svo að losna undan
oki kvalara sinna – skipverja frysti­
togarans Þórs. Hin smávægilega
arðgreiðsla er langt undir neyslu­
viðmiðum fyrirmenna í Evrópu,
og dugar ekki fyrir leigu ódýrustu
svítunnar á Ritz­hótelinu í París.
Á Íslandi lepja fyrirmenn­
in dauðann úr skel og verkalýðs­
skrímslið heimtar sífellt meira, þrátt
fyrir að hafa valdið efnahagshruni
með græðgi sinni árið 2008. n
Hvert er þá orðið okkar starf?
Vinsæl
ummæli
við fréttir DV í vikunni
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson
Kjallari
„Hvar verður litla
Ísland í þessu öllu
saman?
Neistaflug á norðurslóðum?
Svarthöfði
„Þessi ríkis-
stjórn er eitt
allsherjargrín, í
boði heimskra og auðtrúa
kjósenda.“
„Hanteknir
fyrir að mæta í
smáralind? Eða
fyrir stærstu auglysingu
smáralindar ? Eru valdamenn
að missa stjórn á sjálfum
sér hahahah. Logsins smá
menning í kóp og þá verða
þeir hanteknir.“
„Hvenær á
að leggja
niður þessa
Riddarakrossa og
Fálkaorður?? Bara spyr,
er þetta ekki löngu úrelt?
Furðulegasta fólk sem
er verið að hampa með
skrautfjöðrum. Ætti
frekar að nota peningana
í sjúkrahúsin t.d., þetta er
bara snobb.“
39
28
27
Anna Kristín Hauksdóttir
við frétt um að stéttarfé-
lagið Drífandi hafi sent frá
sér tilkynningu þar sem verðhækkanir
opinberra aðila eru gagnrýndar.
Sveinbi Súper skildi ekki hvers
vegna Vine-stjörnurnar Nash
Grier og Jerome Jarre voru
handteknir af lögreglu eftir fjölda-
uppákomu í Smáralind.
Laufey Sigurðardóttir er
ekki ánægð með að Unnur
Kolbrún Karlsdóttir hafi hlotið
riddarakrossinn, en Unnur hafði beðið
DV um að fjalla ekki um afbrot Karls
Vignis Þorsteinssonar.
Þ
egar Íslendingar fengu
heimastjórn 1904, var kaup­
máttur þjóðartekna á mann
hér heima um helmingur af
kaupmætti þjóðartekna á
mann í Danmörku. Íslendingar voru
þá m.ö.o. hálfdrættingar á við Dani.
Lífskjör á Íslandi voru þá svipuð og
þau eru nú í Gönu.
Næstu áratugi náðum við Dönum
smátt og smátt.
Alþingishátíðarárið 1930 voru
lífskjör á Íslandi orðin eins og þau eru
nú á Indlandi. Árið 1960 voru lífskjörin
hér orðin eins og þau eru nú í Kína. Og
1990 stóðu Íslendingar jafnfætis Dön­
um í efnahagslegu tilliti.
Kaupmáttur þjóðartekna á mann
er algengasti mælikvarðinn á efna­
leg lífskjör. Þessi kvarði hefur þó þann
galla, að hann tekur fyrirhöfnina á bak
við tekjuöflunina ekki með í reikn­
inginn. Mikil óhagkvæmni kallar á
mikla fyrirhöfn.
Kaupmáttur þjóðartekna á hverja
vinnustund er betri lífskjarakvarði,
því að þá er fyrirhöfnin tekin með
í reikninginn. Vandinn er sá, að
áreiðan legar og alþjóðlega sambæri­
legar staðtölur um vinnustundir sáu
ekki dagsins ljós fyrr en fyrir fáeinum
árum.
Þetta skiptir máli, því að sumar
þjóðir þurfa að hafa mikið fyrir
hlutunum vegna ýmislegrar óhag­
kvæmni, sem á þær er lögð.
Eða trúa menn því, að fákeppnin
hér heima, sukkið og spillingin kosti
ekki neitt? – og það í nýhrundu landi.
Varla lengur.
Aldrei hafa heimilin þurft svo mjög
á hjálp að halda eins og eftir hrun, en
landbúnaðarstefnan stendur samt
óbreytt með allri sinni óhagkvæmni,
sem birtist m.a. í háu matarverði.
Áfram skal hlaðið undir útvegsmenn
á kostnað skattgreiðenda með gamla
laginu, þótt sjávarútvegurinn standi
ekki undir nema röskum fjórðungi
gjaldeyristekna og margar mikilvægar
stofnanir (Háskólinn, Landspítalinn,
Ríkisútvarpið o.s.frv.) berjist í bökkum.
Ekki bólar enn á samkeppni í banka­
kerfinu, og þannig mætti lengi telja.
Hér eru eina ferðina enn þrjár
myndir, sem lýsa vandanum í hnot­
skurn.
Fyrsta myndin sýnir, að Ísland
dróst skyndilega aftur úr öðrum
Norður löndum í hruninu 2008 mælt í
kaupmætti þjóðartekna á mann. Þessi
mynd er þó því marki brennd, að hún
tekur ekki mið af því, að starfandi Ís­
lendingar vinna mun lengri vinnu­
viku en starfandi menn annars staðar
um Norðurlönd. Myndin tekur ekki
heldur mið af því, að mun hærra hlut­
fall fólksfjöldans er starfandi hér en á
öðrum Norðurlöndum (um 75% hér á
móti rösklega 60% þar að jafnaði).
Miðmyndin sýnir, að á Íslandi
þurfa menn að vinna lengri vinnuviku
og lengri hluta ævinnar að jafnaði,
þ.e. mun fleiri vinnustundir á mann á
heildina litið, til að ná endum saman.
Þriðja myndin er leidd af fyrri
myndunum tveim. Hún sýnir, að Ís­
land byrjaði að dragast aftur úr öðr­
um Norðurlöndum löngu fyrir hrun
í efnahagslegu tilliti, ef kaupmáttur
þjóðartekna á hverja vinnustund er
hafður til marks.
Hrunið var bara ein afleiðing og
birtingarmynd landlægrar óhag­
kvæmni, sem hefur dregið lífskjör
almennings svo langt niður, að Ís­
lendingar eru nú ekki nema rösklega
hálfdrættingar á við Dani mælt í kaup­
mætti þjóðartekna á hverja vinnu­
stund líkt og var um aldamótin 1900.
Gleðilegt ár. n
Þorvaldur
Gylfason
Af blogginu
Skýringar-
mynd
Kaupmáttur
landsfram-
leiðslu
á mann
(Bandaríkja-
dollarar)
Mynd SKjÁSKot
Af bLoGGSÍðu
ÞoRvALdAR