Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.2011, Qupperneq 12

12 | Fréttir 21.–23. janúar 2010 Helgarblað
„Það hefur slæm áhrif á sjálfsmatið
að þurfa að hætta að keyra. Sérstak-
lega ef það kemur til vegna þess að
aðrir telja mann ekki færan til þess
en maður metur það sjálfur svo að
maður hafi enn getu til þess. Þá er
erfitt að hlýta þeim dómi. Menn vilja
ekki viðurkenna vanmátt sinn. Við
teljum okkur færa,“ segir Unnar Stef-
ánsson, formaður Félags eldri borg-
ara.
Tvö banaslys á síðasta ári
Af tuttugu ökumönnum sem létust í
umferðinni á síðustu tveimur árum
voru ellefu sextugir eða eldri. Enginn
þeirra var undir tvítugu. Andlegri og
líkamlegri getu hrakar með aldrin-
um auk þess sem veikindi verða tíð-
ari. Sjón og heyrn hrakar, erfiðara er
að dæma hraða annarra og fjarlægð
þeirra, hreyfigeta minnkar og stirð-
leiki gerir vart við sig sem dregur
úr getu til að líta vel í kringum sig.
Umferðin verður stöðugt hraðari og
flóknari, merkingar eru oft flókn-
ar og ógreinilegar. Þetta eykur lík-
ur á mistökum sem endað geta með
óhappi. Frá því í janúar og fram í
nóvember ollu aldraðir ökumenn
604 slysum. Þar af einu banaslysi,
sextán alvarlegum slysum og 45
slysum með litlum meiðslum. Önn-
ur slys voru án meiðsla. Þá lést einn
aldraður í umferðarslysi af völdum
annars ökumans, 22 slösuðust alvar-
lega og 66 lítillega.
Trúnaðarlæknir meti færni
Engar reglur eru um það hvenær fólk
þarf að hætta að keyra. Útgefandi
ökuréttinda getur afturkallað öku-
réttindi ef hlutaðeigandi fullnæg-
ir ekki skilyrðum til að öðlast öku-
skírteini eða ef ökumaður hafnar að
undirgangast læknisrannsókn. Nú
liggja líka fyrir drög að nýjum um-
ferðarlögum í ráðuneytinu þar sem
lagt er til að trúnaðarlæknir starfi
á vegum Umferðarstofu sem meti
andlega og líkamlega þætti sem hafa
áhrif á aksturshæfni. Hann getur líka
ákveðið að viðkomandi fari í verk-
legt hæfnispróf að lokinni læknis-
rannsókn.
Námskeið fyrir eldri borgara
Unnar er einn af hvatamönnum
fyrir nýju ökunámskeiði fyrir eldri
borgara sem er í smíðum hjá Um-
ferðarstofu. Námskeiðið er upprifj-
unarnámskeið fyrir fólk eldra en 65
ára og á að efla öryggi þeirra í um-
ferðinni. Engin próf verða og er öll-
um frjálst að taka þátt. Unnar mæl-
ir með því að eldri borgarar sæki slík
námskeið. Ekki veitir af. Reynslan
sýnir að eldri borgurum er hættara
við að lenda í umferðaróhöppum en
öðrum. Ef námskeiðið getur stuðlað
að því að þeir standi sig betur þá er
það af hinu góða. Við höfum áhyggj-
ur af því að menn séu úti að aka án
þess að gæta sín nógu vel eða vera í
nógu góðri þjálfun. Það er bara eitt
atriði sem ég hef áhyggjur af og það
er hvort það kosti mikið. Ég veit það
ekki enn en þetta má ekki kosta mik-
ið, því flestir telja sig örugga.“
Skerðing á frelsi og sjálfsöryggi
Í rannsókn sem var gerð árið 2007
kom í ljós að almennt fer að halla
undan fæti við 75 ára aldur hjá körl-
um en 65 ára aldur hjá konum. Unn-
ar segir erfitt að meta það hvenær
æskilegt sé að fólki leggi bílnum.
„Það verður hver að meta hjá sjálf-
um sér. Margir hafa spurst fyrir um
þessi námskeið sem bendir til þess
að menn séu óöruggir. En á móti
kemur að það er skerðing á frelsi og
sjálfsöryggi að hætta að keyra.“ Eins
og Kjartan Þórðarson hjá Umferð-
arstofu bendir á er því mikilvægt
að aðrir möguleikar séu í boði fyr-
ir eldri borgara, svo þeir geti ferðast
milli staða á öruggan og þægilegan
hátt án þess að nota einkabílinn.
Þægilegt að hafa afa á bíl
Flestir hætta sjálfviljugir að keyra
þegar heilsan fer að gefa sig en það
kemur þó fyrir að fjölskyldan verði
að grípa inn í. „Það kemur oft fyrir
að eiginkona eða börn verði að grípa
inn í og biðja gamalmennið að hætta
að keyra,“ segir Unnar en bætir því
við að unga fólkið njóti oft góðs af
því ef þeir sem eldri eru séu enn á
bíl. „Það er þægilegt að hafa afann
á bíl og fá hann til þess að skutlast
með börnin. Við höfum látið kanna
hvert hlutverk eldri borgara er í
samfélaginu. Þar kom fram að eldri
borgarar gegna veigamiklu hlut-
verki í borgarakstri þegar þeir skutla
barnabörnunum til og frá skóla og
tómstundastarfi. Þannig geta þeir
létt á unga fólkinu, sérstaklega þeim
sem vinna lengi.“
Bílaeign orðin almennari
Hann segir það líka breytingu frá því
sem áður var að nú eigi flestir bíl.
„Margir eignuðust ekki bíl fyrr en á
efri árum því það eru tiltölulega fá ár
síðan bílaeign varð almenn. Þannig
að margir eldri borgarar hafa ekki
eins langa reynslu af akstri og aðrir
sem byrja fyrr.“ Umferðarmannvirki
geta líka verið flókin í þeirra huga
enda verða flest slysin sem ökumenn
65 ára og eldri lenda í við gatnamót.
Kjartan Þórðarson hjá Umferð-
arstofu segir að það þurfi að athuga
betur hönnun umferðarmannvirkja
í þeim tilgangi að gera eldri öku-
mönnum auðveldara að aka um
þau. Þau ættu að vera eins einföld
og mögulegt sé. Það sé einnig nauð-
synlegt að gera umferðarskilti og
vegmerkingar skýrari svo að enginn
vafi leiki á til hvers er ætlast af öku-
mönnum.
Aka of lengi miðað við aldur og
getu
Eldri ökumönnum fjölgar mjög hratt
hlutfallslega. Lífslíkur aukast og fleiri
eru með ökuréttindi. Fólk sem komið
er yfir 65 ára aldur er um tólf prósent
þjóðarinnar og um sextíu prósent
þeirra hafa ökuréttindi. „Eldri borg-
arar eru hraustari og aka lengur og
eru því fleiri í umferðinni og eiga þar
af leiðandi aðild að fleiri umferðar-
slysum,“ segir Unnar: „Ég þekki líka
ótal dæmi um eldri borgara sem aka
mjög lengi og allt of lengi miðað við
aldur og getu. Menn eru ekki nógu
raunsæir. Skilningarvitin dofna,
heyrnin dofnar og sjón jafnvel líka
og viðbrögðin verða hægari. Menn
eru of seinir að átta sig á breyttum
aðstæðum. Þetta eru engir kappakst-
ursmenn sem eru alltaf við öllu bún-
ir eins og ungir menn sem stunda
hraðakstur. Eldri borgarar hafa ekki
tileinkað sér slíkan hugsanagang,
þá skortir getuna til að vera glöggir,
fljótir að bregðast við breyttum að-
stæðum. Engu að síður telja menn
sig örugga. Líklega telja þeir sig ekki
þurfa á svona námskeiði að halda.
Það er nú vandinn. Þess vegna má
þetta ekki vera of dýrt. Menn ofmeta
sjálfa sig og þeir ofmeta tæknina.“
„Menn ofmeta
sjálfa sig“
n Eldri borgurum er hættara við að lenda í óhöppum n Tveir eldri borgarar létust í umferðinni í
fyrra n Lagt til að trúnaðarlæknir meti færni n Skerðing á frelsi og sjálfsöryggi að hætta að keyra
Unnar Stefánsson Segir að eldri borgarar
hafi mikilvægu hlutverki að gegna við að skutla
börnum til og frá skóla á meðan foreldrarnir
eru í vinnu en hvetur eldri borgara til að sækja
námskeið hjá Umferðarstofu.
Ár Banaslys Alvarleg slys Lítil meiðsl Engin meiðsl Samtals
2002 3 12,1% 16 10,9% 74 8% 591 9,1% 684 9%
2003 5 24,1% 5 6,2% 65 8,6% 640 8,5% 715 8,5%
2004 2 9,7% 6 7,5% 55 6,7% 695 8,6% 758 8,5%
2005 1 4,2% 7 5,7% 50 8,3% 703 9,1% 761 9,0%
2006 2 7,7% 13 8,5% 61 6,9% 697 9,1% 773 8,9%
2007 3 13,6% 12 7,5% 82 8,1% 501 8,2% 598 8,1%
2008 4 26,3% 10 6,6% 64 7,3% 373 8,2% 451 8,0%
2009 5 23,8% 14 9,2% 67 9,2% 602 10,6% 686 10,4%
2010 1 14,3% 16 10,1% 45 7,3% 545 11,6% 604 11,1%
Samtals 26 14,2% 99 8,3% 563 8,6% 5347 9,3%
Slys í umferðinni
Aldraðir ökumenn sem valda slysi, 65 ára og eldri og prósentuhlutfall af heildarfjölda slysa Banaslys í umferðinni af völdum
aldraðra ökumanna
Árin 2002–2010Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
„Það er þægilegt að
hafa afann á bíl og
fá hann til þess að skutl-
ast með börnin.