Dagblaðið Vísir - DV - 26.09.2014, Blaðsíða 16

Helgarblað 26.–29. september 201416 Fréttir
Umboðsmaður svarar gagnrýni og kröfum stjórnarliða um sérmeðferð fyrir Hönnu Birnu
B
réf sem umboðsmaður Al-
þingis sendir vegna frum-
kvæðisathugana eru undir-
orpin upplýsingaskyldu
stjórnvalda. Almenningur
og fjölmiðlar eiga rétt á aðgangi að
slíkum bréfum samkvæmt upplýs-
ingalögum. Þetta áréttar umboðs-
maður Alþingis í ársskýrslu sinni
fyrir árið 2013. Á blaðsíðum 31 og
32 er að finna texta sem erfitt er að
túlka öðruvísi en sem óbeint svar
við gagnrýni stjórnarliða á verk-
lag umboðsmanns í frumkvæðis-
athugun hans á samskiptum Hönnu
Birnu Kristjánsdóttur og Stefáns
Eiríkssonar, fyrrverandi lögreglu-
stjóra.
Hanna Birna, Bjarni Benedikts-
son og Sigmundur Davíð Gunn-
laugsson hafa deilt á umboðsmann
fyrir að birta opinberlega þriðja bréf
sitt til Hönnu Birnu. Í bréfinu var að
finna afhjúpandi frásögn Stefáns Ei-
ríkssonar af ítrekuðum afskiptum og
þrýstingi sem ráðherra beitti hann
vegna lögreglurannsóknarinnar á
lekamálinu. Þegar þriðja bréfið birt-
ist hafði Hanna Birna tvívegis feng-
ið að útskýra sína hlið á málinu í
opnum bréfum til umboðsmanns.
Samt taldi hún umboðsmann beita
hana ranglæti þegar frásögn Stefáns
birtist á opin berum vettvangi. Taldi
hún andmælarétt sinn ekki virtan
og tóku áðurnefndir stjórnarliðar í
sama streng.
Engin launung
Í ársskýrslu sinni bendir umboðs-
maður á að upplýsingalög gildi um
bréf embættisins til stjórnvalda.
„Almennt má orða það svo að það
á ekki að vera nein launung um
það hvernig umboðsmaður beit-
ir frumkvæðisheimild sinni eða um
þær upplýsingar sem hann telur til-
efni til að kalla af því tilefni,“ segir í
skýrslunni. „Í hlut eiga stjórnvöld
og um leið og bréf umboðsmanns
hefur borist til þeirra er það undir-
orpið upplýsingaskyldu stjórn-
valda gagnvart almenningi sam-
kvæmt upplýsingalögum.“ Segir
umboðsmaður að upplýsingalögin
geri „ekki ráð fyrir að stjórnvöld
geti dregið afhendingu slíkra gagna
til þess eins að fresta því að slík-
ar upplýsingar komi fyrir sjónir
almennings“.
Stjórnarliðar og upplýsingalög
Bjarni, Hanna Birna og Sigmundur
töldu almenning ekki eiga rétt á
þeim upplýsingum sem birtust í
bréfinu fyrr en Hanna Birna hefði
fengið að svara umboðsmanni í
þriðja sinn, ellegar væri brotið á
andmælarétti ráðherrans. Sam-
kvæmt þessari túlkun hefði um-
boðsmaður átt að fara leynt með
bréf sitt og innanríkisráðuneytið
þurft að draga fram úr hófi eða synja
upplýsingabeiðni fjölmiðla þegar
óskað hefði verið eftir aðgangi að
bréfinu. Slíkt hefði að vísu sam-
ræmst verklaginu sem innanríkis-
ráðuneytið og forsætisráðuneytið
hafa viðhaft eftir að ný ríkisstjórn
tók við. DV hefur kært forsætis-
ráðuneytið til úrskurðarnefndar
um upplýsingamál vegna óhæfilegs
dráttar á svörum við upplýsinga-
beiðni. Þá eru margir mánuðir síð-
an innanríkisráðuneytið hætti með
öllu að svara fyrirspurnum og upp-
lýsingabeiðnum frá DV. Þetta tvennt
og gagnrýnin á umboðsmann vegna
birtingar bréfa sem undirorp-
in eru upplýsingaskyldu bendir til
ákveðinnar tregðu ríkisstjórnarinn-
ar til að fylgja þeim upplýsingalög-
um sem í gildi eru.
Í samræmi við danskt verklag
Í ársskýrslu umboðsmanns er
bent á að samkvæmt lögum um
umboðsmann ber honum í til-
kynningu um mál að greina frá því
hvað stjórnvald hefur fært fram sér
til varnar. „Eins og fram kemur í
athugasemdum með frumvarpi er
varð að fyrstu lögum um umboðs-
mann Alþingis, nr. 13/1987, tengist
þetta ákvæði efni 9. gr. laganna sem
vikið er að hér að framan er þar
kemur fram að ákvæðin gegni svip-
uðu hlutverki,“ segir umboðsmað-
ur og bætir við: „Því hefur jafnan
verið litið svo á að skylda umboðs-
manns til að greina frá sjónarmið-
um stjórnvaldsins eigi ekki við
um það þegar hann tilkynnir um
að hann hafi ákveðið að taka mál
til formlegrar athugunar að eigin
frumkvæði, birtir spurningar sem
hann ber fram við stjórnvöld af því
tilefni eða aflar að öðru leyti upp-
lýsinga til að geta tekið ákvörðun
um hvort tilefni sé til formlegr-
ar athugunar. Svör og skýringar
stjórnvalda eru aftur á móti birt
þegar tilkynnt er um endanlega af-
greiðslu umboðsmanns á máli sem
hann hefur tekið til athugunar að
eigin frumkvæði.“ Fram kemur að
þetta fyrirkomulag sé í samræmi
við verklag umboðsmanns danska
þjóðþingsins sem embættið hér-
lendis hefur að mörgu leyti tekið
sér til fyrirmyndar.
Sama meðferð og aðrir fá
Hanna Birna hefur fengið sömu
meðferð og aðrir aðilar og stjórn-
völd hvað varðar opinbera birtingu
á bréfum umboðsmanns. Emb-
ættið hefur um nokkra hríð haft
það fyrir venju að birta opinberlega
bréf vegna frumkvæðisathugana á
vef sínum, ýmist samdægurs eða
daginn eftir að þau eru send. Bréfið
sem stjórnarliðar eru óánægðir með
að skyldi birtast var birt daginn eftir.
Það hefur reynst umboðsmanni
þrautin þyngri að fá svör við spurn-
ingum sínum. Í fyrsta svarbréfi sínu
svaraði Hanna Birna ekki nema
sumum þeirra spurninga sem born-
ar voru upp og afhenti ekki þau
gögn sem hún var beðin um að af-
henda. Þurfti umboðsmaður að
senda henni annað bréf og loks það
þriðja. Nú er niðurstöðu frumkvæð-
isathugunarinnar beðið og hyggst
umboðsmaður ganga úr skugga um
hvort samskipti Hönnu Birnu við
Stefán hafi verið þess eðlis að til-
efni sé til að gefa Alþingi skýrslu um
stórvægileg mistök eða afbrot. n
Jóhann Páll Jóhannsson
johannp@dv.is „Það á ekki að vera nein
launung um það
hvernig umboðs-
maður beitir frum-
kvæðisheimild sinni
Vildu öðruvísi meðferð fyrir ráðherra Sigmundur og Bjarni töldu brotið á Hönnu
Birnu þegar umboðsmaður birti bréf, undirorpið upplýsingalögum, á opinberum vettvangi.
Slíkt er þó venjan hjá embættinu. Mynd Sigtryggur Ari
umboðsmaður
Tryggvi Gunnarsson
er umboðsmaður Al-
þingis og hefur eftirlit
með stjórnsýslunni.
Mynd Sigtryggur Ari
Bréfin undirorpin
upplýsingalögum
Stórslasaður
eftir fall af
hlaupahjóli
Sæunn Klara Breiðfjörð, móðir tíu
ára drengs sem slasaðist alvarlega
á hlaupahjóli á dögunum, biðlar
til foreldra að brýna fyrir börnun-
um sínum mikilvægi þess að vera
með hjálma og hlífar. Sonur henn-
ar, var á hlaupahjóli á leið niður
brekku nærri heimili sínu í Noregi.
„Hann renndi sér á all svakaleg-
um hraða niður brekkuna heima
á hlaupahjóli án hjálms, missti
stjórnina og kastaðist á malbikið
með hausinn á undan sér,“ segir
Sæunn í færslu á Facebook-síðu
sinni. Þar greinir hún frá því að
drengurinn hafi höfuðkúpubrotn-
að og fengið heilahristing. Hann
er á batavegi og átti að fá að fara
heim fljótlega af sjúkrahúsi. „Þess
vegna er svo mikilvægt að börn
muni eftir hjálmunum sínum.
Þetta hefði auðveldlega getað end-
að mikið verr,“ segir Sæunn.
Hefur þú
séð Ólöfu?
Lögreglan á höfuðborgarsvæð-
inu lýsir eftir 17 ára stúlku,
Ólöfu Gígju Hallgrímsdóttur.
Síðast er vitað um ferðir henn-
ar í Grafar vogi, þann 23. sept-
ember síðastliðinn. Ólöf Gígja
er 164 sentímetrar á hæð með
millisítt rauðleitt hár. Ekki er vit-
að um klæðnað hennar. Þeir sem
geta gefið upplýsingar um ferð-
ir Ólafar Gígju eða hvar hún er
niðurkomin eru beðnir að hafa
samband við lögregluna á höfuð-
borgarsvæðinu í síma 444-1000
Fíkniefni í
sölueiningum
Lögreglan á höfuðborgarsvæð-
inu stöðvaði bifreið við Frakka-
stíg í Reykjavík á tíunda tím-
anum á miðvikudagskvöld.
Ökumaðurinn var grunaður
um akstur undir áhrifum fíkni-
efna en auk þess var hann án
ökuréttinda eftir að hafa verið
sviptur þeim. Í dagbók lögreglu
kemur fram að maðurinn hafi
einnig verið kærður fyrir vörslu
fíkniefna sem hann framvís-
aði við handtöku. Farþegi í bif-
reiðinni framvísaði einnig lítil-
ræði af fíkniefnum. Við leit í
bifreiðinni fundu lögreglumenn
ætluð fíkniefni í sölueiningum
og viðurkenndi farþeginn að
eiga fíkniefnin.