Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.2008, Blaðsíða 18

föstudagur 31. október 200818 Fréttir
Í aðdraganda bankahrunsins var
mikið um leyni- og neyðarfundi hjá
æðstu ráðamönnum þjóðarinnar
með forsvarsmönnum í fjármála-
geiranum. Algjör óvissa ríkti og Geir
H. Haarde forsætisráðherra gerði
hvað hann gat til að rugga ekki þjóð-
arskútunni með því að láta uppi hvað
til stóð. Ástandið var grafalvarlegt en
annað mátti ráða af orðum Geirs og
tilsvörum hans í fjölmiðlum. DV rifj-
ar upp helstu ummæli forsætisráð-
herrans í mesta brimrótinu.
Enginn krísufundur
„Nei, nei, nei, nei, ég var að koma
frá Bandaríkjunum í morgun eins og
þið vitið, búinn að vera nokkra daga
í burtu og ákvað að nota daginn í að
setja mig inn í það sem er búið að
vera að gerast á meðan ég var fjar-
verandi...“
Svona svaraði Geir fréttamanni
Stöðvar 2 sem spurði hann hvort
fundur hans með öllum þremur
bankastjórum Seðlabankans í Stjórn-
arráðinu laugardaginn 27. septemb-
er hefði verið krísufundur. Það vildi
Geir ekki kannast við og sagði ekk-
ert óhefðbundið við fundinn. Seinna
kom í ljós að þarna var rædd sú graf-
alvarlega staða sem Glitnir var kom-
inn í og beiðni stjórnenda hans um
að Seðlabankinn kæmi bankanum
til hjálpar.
Á hefðbundnu róli
„Nei, ég á ekkert sérstaklega von
á því, það náttúrulega kemur fjár-
lagafrumvarpið á miðvikudaginn og
ég verð með stefnuræðu í Alþingi á
fimmtudaginn. Það er allt saman á
bara hefðbundnu róli...“
Eftir að hafa fundað með fulltrú-
um allra flokka um bankakreppuna
sem upp var komin með erfiðleikum
Glitnis sagðist Geir hvorki eiga von á
yfirlýsingu né aðgerðum ríkisstjórn-
arinnar í efnahagsmálum þann dag
eða daginn eftir. Þvert á móti sagði
Geir allt á hefðbundnu róli en þó
hafði hann setið fundi tvo daga í röð
vegna þeirrar alvarlegu stöðu sem var
komin upp. „Ja, ég myndi nú ekkert
lesa neitt sérstakt í það, við vinnum
oft um helgar [...] maður þarf stund-
um að finna tíma þar sem menn geta
talað saman í ró og næði án þess að
vera í eilífri tímapressu.“
Nýtir tímann með Björgólfi
„Það var ekkert sérstakt sem gekk
á, ég tala mikið við þessa menn og
við ákváðum að hittast í gærkvöldi.
Ég nota gjarnan tækifærið og spjalla
við Björgólf Thor þegar hann er á
landinu og mér finnst ég hafa gagn af
því og það er ekkert óeðlilegt við það
að við hittumst eftir þessar breyt-
ingar sem orðið hafa á markaðin-
um,“ sagði Geir eftir kvöldfund sinn
með Björgólfi Thor Björgólfssyni og
forsvarsmönnum Landsbankans í
forsætisráðuneytinu þann 29. sept-
ember síðastliðinn. Fyrr um dag-
inn hafði ríkið tilkynnt að það hefði
keypt 75 prósenta hlut í Glitni. Geir
vildi lítið tjá sig um hvað hefði farið
fram á fundinum, annað en að þar
hefði ekki verið farið fram á samein-
ingu Glitnis og Landsbankans með
formlegum hætti líkt og fréttamenn
spurðu að. Fram hefur komið að á
þessum fundi lögðu forsvarsmenn
Landsbankans til að Glitnir, Lands-
bankinn og Straumur yrðu samein-
aðir.
Ekki verst stadda þjóðin
„Nei, nei. Ég myndi ekki segja
að við værum neitt sérstaklega verr
stödd.“ Þessu svaraði Geir H. Haar-
de aðspurður hvort Ísland væri verr
statt en aðrar þjóðir þann 5. október
síðastliðinn. Daginn eftir voru neyð-
arlögin sett þar sem Fjármálaeftirlit-
inu var gefin heimild til að taka yfir
bankastofnanir. Geir neitaði að ræða
stöðu einstakra banka aðspurður
hvort Landsbankinn færi sömu leið
og Glitnir á blaðamannafundi 6. okt-
óber. Daginn eftir fór fjármálaeftir-
litið inn í Landsbankann og yfirtók
reksturinn. 9. október gerðist slíkt
hið sama hjá Kaupþingi. Aðgerð-
um Breta og óvarlegum ummælum
Davíðs Oddssonar var meðal annars
kennt um hvernig fór.
Leyndin stundum mikilvæg
„Það er náttúrulega alltaf slæmt
fyrir stjórnmálamenn að segja ósatt.
Ég veit nú ekki hvort hann segir
beinlínis ósatt þó hann gefi augljós-
lega villandi skilaboð,“ segir Gunnar
Helgi Kristinsson, prófessor í stjórn-
málafræði við Háskóla Íslands, að-
spurður um svör Geirs H. Haarde í
fjölmiðlum þegar í raun mikilvæg-
ustu mál þjóðarinnar voru til um-
ræðu á leynifundum. „Hins vegar er
það auðvitað þannig í þessu tilfelli að
það var lykilatriði í atburðarásinni að
það færu ekki af stað sögusagnir eða
orðrómur, hvað þá handfastar upp-
lýsingar, um það hvað var í gangi.
Því það hefði getað flýtt fyrir þeim
hlutum sem síðar reyndar urðu, en
menn höfðu kannski vonir um að
væri hægt að forðast,“ segir Gunn-
ar Helgi. Hann segir það í raun vera
matsatriði þjóðarleiðtoga þegar við-
kvæm mál eru í gangi, hvað þeir geta
látið uppi. „Því ógætileg ummæli,
eða upplýsingar, um þau mál sem
ekki eru afgreidd geta hrundið af
stað atburðarás sem enginn veit hvar
endar. Það eru ákveðnir hlutir í pól-
itík sem er nauðsynlegt að fari leynt
áður en þeir verða að staðreynd.“
Gengi flokksins fellur með Geir
Gunnar Helgi segir traust leika
lykilhlutverk í starfi stjórnmála-
manna. „Ráðherra sem þjóðin sér
mjög oft ljúga, jafnvel þótt tilefn-
ið sé gott, fær á sig ákveðna mynd
í augum kjósenda. Að þarna sé ná-
ungi sem hikar ekki við að segja
ósatt ef það hentar honum. Og það
er hættuspil fyrir stjórnmálamann.
Það veit enginn hvenær sá segir satt
sem er afar flinkur við að skrökva.“
Sjálfstæðisflokkurinn hefur fengið
mikinn skell undanfarið í skoðana-
könnunum undir forystu Geirs og
segir Gunnar Helgi að honum virðist
hvorki hafa tekist að verja flokkinn
né sjálfan sig því áfalli. Sama eigi að
vísu við um fylgi allra ráðherra sem
beðið hafi hnekki í ástandi undan-
farinna vikna.
EllEfu ósannindi GEirs
1 27. sEptEmBEr„Nei, nei, nei, nei, ég var að koma frá bandaríkjunum í morgun eins og þið vitið, búinn að vera nokkra daga í burtu og ákvað að nota daginn í að setja
mig inn í það sem er búið að vera að gerast á meðan ég var fjarverandi.“
geir var spurður hvort fundur hans með seðlabankastjórunum þremur í
stjórnarráðinu hafi verið krísufundur. grafalvarleg staða glitnis var rædd. geir
flýtti heimför sinni frá bandaríkjunum til að mæta.
2 28. sEptEmBEr„Nei ég á ekkert sérstaklega von á því, það náttúrlega kemur fjárlagafrum-varpið á miðvikudaginn og ég verð með stefnuræðu í alþingi á fimmtudag-
inn. Það er allt saman á bara hefðbundnu róli...“
svar geirs við því hvort von væri á yfirlýsingu eða aðgerðum ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum eftir leynifund með fulltrúum allra flokka. Verið var að kynna
alvarlega stöðu í efnhagsmálum fyrir viðstöddum.
3 28. sEptEmBEr „Ja, ég myndi nú ekkert lesa neitt sérstakt í það, við vinnum oft um helgar[...] maður þarf stundum að finna tíma þar sem menn geta talað
saman í ró og næði án þess að vera í eilífri tímapressu.“
geir aðspurður hvort ekki væri óvenjulegt að hann fundaði tvisvar sinnum yfir
helgi með yfirstjórn seðlabankans.
4 29. sEptEmBEr„Það var ekkert sérstakt sem gekk á, ég tala mikið við þessa menn og við ákváðum að hittast í gærkvöldi. Ég nota gjarnan tækifærið og spjalla við
björgólf thor þegar hann er á landinu og mér finnst ég hafa gagn af því og það er
ekkert óeðlilegt við það að við hittumst eftir þessar breytingar sem orðið hafa á
markaðinum.“
geir vildi lítið tjá sig um hvað hefði farið fram á fundinum, en sagði að ekki hefði
verið farið fram á sameiningu glitnis og Landsbankans með formlegum hætti.
fram hefur komið að forsvarsmenn Landsbankans lögðu til að glitnir, Landsbank-
inn og straumur yrðu sameinaðir.
5 5. októBEr„Nei, nei. Ég myndi ekki segja að við værum neitt sérstaklega verr stödd.“Þessu svaraði geir H. Haarde aðspurður hvort Ísland væri verr statt en aðrar
þjóðir. daginn eftir voru neyðarlögin sett þar sem fjármálaeftirlitinu var gefin
heimild til að taka yfir bankastofnanir.
6 5. októBErgeir neitaði að ræða einstaka stöðu banka aðspurður hvort Landsbankinn færi sömu leið og glitnir á blaðamannafundi 6. október. daginn eftir fór
fjármálaeftirlitið inn í Landsbankann og yfirtók reksturinn. 9. október gerist slíkt
hið sama hjá kaupþingi.
GEir oG GjaldEyrisviðskiptin
7 9. októBErgeir H. Haarde fullyrðir að gjaldeyrisviðskipti séu að komast í eðlilegt horf. „seðlabankinn mun tímabundið veita fyrirgreiðslu ef hennar gerist þörf í
þessu efni, þannig að öll venjuleg viðskipti inn og út úr landinu munu geta
gengið fyrir sig með eðlilegum hætti.“
8 12. októBErgeir H. Haarde treystir því að gjaldeyrisviðskipti geti gengið hnökralaust fyrir sig daginn eftir. „Ég held að allar eðlilegar afgreiðslur muni geta gengið
fyrir sig, ef ekki í gegnum Landsbankann þá í gegnum seðlabankann.“
9 13. októBErgjaldeyrisviðskipti liggja enn niðri hjá hjá glitni og kaupþingi. Hjá Nýja Landsbanka má kaupa gjaldeyri í takt við höft seðlabankans. „Það má vel
vera að það séu erfiðleikar, einhverjir tímabundnir hjá einstaklingum eða
fyrirtækjum og þá verðum við bara að vona að það greiðist úr því sem allra fyrst.“
10 14. októBErgeir þorir ekki að segja hvenær gjaldeyrisviðskipti komist í eðlilegt horf.
11 30. októBErgjaldeyrisviðskipti enn í ólagi.
Í aðdraganda bankakrísunnar á Íslandi var Geir H. Haarde forsætisráðherra ítrekað staðinn að því að greina
ekki satt og rétt frá gangi mála, tilefni leynifunda og alvarleika þeirra. Prófessor í stjórnmálafræði segir Geir
augljóslega hafa gefið villandi skilaboð. Alvarleiki málanna hafi hins verið slíkur að mikilvægt hafi verið að
gefa ekki allt upp. DV rifjar upp ummæli Geirs þegar hann reyndi að lægja ólgusjóinn sem hélt þjóðinni í
óvissu. Bankarnir féllu einn af öðrum, en eftir standa orðin um að ekkert væri í gangi.
Ósannindi Geirs
siGurður mikaEL jóNssoN
blaðamaður skrifar: mikael@dv.is
„Ráðherra sem þjóðin
sér mjög oft ljúga, jafn-
vel þótt tilefnið sé gott,
fær á sig ákveðna mynd
í augum kjósenda.“
Þjóðin sem fékk lítið að vita Í fjölmiðlum
gerði forsætisráðherra sitt besta til að gera sem
minnst úr ástandinu í aðdraganda efnahags-
hörmunganna á Íslandi. stjórnmálafræðipróf-
essor við Háskóla Íslands segir varasamt fyrir
stjórnmálamenn að fara með ósannindi en oft
sé það nauðsynlegt undir vissum kringum-
stæðum til að gera ekki illt verra.
myNd rakEL