Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1960, Blaðsíða 25

KJARABARÁTTA - HAGVÖXTUR - VERÐBÓLGA
hinu hlutíæga viðhorfi í kjarabaráttunni. Nið-
urstaða hans er því sú, að sennileg áhrif sam-
dráttar eftirspurnar séu þau að hægja mjög á
framleiðniaukningu, svo að erfiðara verði að
mæta kjarabótakröfum og verðbólgan verði
verri en ella. Balogh heldur því mjög fast
fram, að verðbólgan leiði af kröfum verka-
lýðsfélaga og sterkri samningsaðstöðu þeirra
við fulla atvinnu. Á þessu sé ekki hægt að
vinna bug með samdráttaraðgerðum nema
eyðileggja um leið traust viðskiptaheimsins á
áframhaldandi velmegun og framkalla þar með
alvarlegar kreppur. Hann dregur fram tölu-
legar staðreyndir til stuðnings máli sínu, en
sumt af því er lítt sannfærandi, þar sem ekki
er tekið tillit til þess tíma, er það tekur ýmis
áhrif eftirspumarinnar að koma fram.
Sumir telja, að undirrót verðbólgunnar sé
fyrst og fremst að finna í togstreitunni milli
launþegastéttanna innbyrðis. Einna ákveðn-
asta afstöðu í þá átt hefur barónessa Barbara
Wootton, prófessor við Lundúnaháskóla tekið
í bók sinni, Social Foundations of Wage Pol-
icy1). Bókin er skrifuð út frá félagsfræðilegu
viðhorfi. Telur höfundur, að lausn verðbólgu-
vandans verði að byggjast á auknu félagslegu
réttlæti í ákvörðun launahlutfallanna innbyrð-
is. í mjög svipaðan streng hefur R. F. Kahn,
hagfræðiprófessor í Cambridge, tekið í fyrir-
lestri. Bindur hann mestar vonir við samkomu-
lag stærstu verkalýðssamtakanna um launa-
hlutföllin innbyrðis. Þó var hann ekki bjart-
sýnn á, að það kynni að takast.
Taka má mörg fleiri dæmi um álit fræði-
manna, og blanda þeir ýmislega þeim megin-
skýringum, er hér hafa verið raktar. í um-
ræddri bók eftir Sir Roy Harrod er verðbólg-
an í Bretlandi frá 1949 einkum talin stafa af
því, að gengislækkun pundsins hafi verið yfir-
drifin að miklum mun. Hátt verðlag erlends
vamings hafi ýtt undir kjarabótakröfur. Jafn-
framt hafi velgengni og þensla í útflutnings-
') George Allen and Unwin, Ltd, London, 1955.
greinunum skapað ofeftirspurn eftir vissum
flokkum vinnuafls og myndað óeðlilegan mun
launatekna milli stétta, en það hafi enn orðið
vatn á myllu almennrar kröfugerðar. Líklegt
er, að nokkuð sé hæft í þessu, en þó verður
varla talið, að Harrod hafi lagt fram fullnægj-
andi gögn, hvorki til að sýna fram á, hvort
og hve mikið pundið hafi verið vanmetið gagn-
vart dollar og sumum öðrum gjaldeyri, né
heldur hve miklu áhrif þess hafi numið til
beinnar hækkunar verðlags og örvunar launa-
krafna. Cohen ráðið fékkst ekki til að fallast
á rök hans.
Colin Clark hefur rannsakað samhengið
milli atvinnubreytinga, er hann tekur sem
mælikvarða á eftirspum, og breytinga kaup-
tekna á stund eða viku, er hann tekur sem
mælikvarða kaupkostnaðar. Grein hans birtist
í Oxford Economic Papers, júní 1957. Clark
notar ekki tölur um atvinnuleysi, heldur styðst
hann við sveiflur í notkun vinnuafls í kringum
þá vaxtarstefnu mannaflans, er gildir í hverju
landi fyrir sig. Þessar sveiflur fara saman við
sveiflur í atvinnuleysi, þ. e. þær eru andstæðar,
en þó getur verið mjög mismikið atvinnu-
leysi í löndum, er sýna sömu sveiflur. Þessi
athugunaraðferð fer því ekki saman við þá,
er byggir á beinum atvinnuleysisprósentum.
Hún miðast við það, hvort atvinnuleysi eykst
eða minnkar, en ekki hve mikið það er. Rann-
sóknin tekur til flestra landa Vestur Evrópu,
Norður Ameríku og nokkurra annarra landa,
árin 1949 til 1956. Clark finnur náið samhengi
milli atvinnubreytinga og breytinga á hraða
kaupgjaldshækkunarinnar. Þó þannig, að kaup-
hækkunin kemur vemlegum mun seinna.
Dráttur þessi virðist þó sáralítill í Bandaríkj-
unum, en allt upp í 6 mánuði í Frakklandi,
Þýzkalandi, Austurríki og Belgíu, um 9 mán-
uði í Ástralíu og Canada, um eitt ár í Noregi,
Nýja Sjálandi og Japan og jafnvel enn lengri
í Bretlandi. Munurinn á drætti þessum get-
uf stafað af ýmsu, svo sem að gildistímar og
uppsagnarfrestir séu mislangir, og ennfremur
23