Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1960, Blaðsíða 34

ÚR ÞJÓÐARBÚSKAPNUM
Niðurstöður þessar eru að vísu ekki óyggj-
andi, svo sem ráða má af skekkjum einstakra
ára. En samkvæmt niðurstöðunum má gera
ráð fyrir, að föst lágmarkskrafa hafi numið
1,6% hækkun, hvað sem atvinnuástandi liði,
innan þeirra marka, er það breyttist á þessu
tímabili. Líta má á þessa kröfu sem kröfu um
raunverulega kjarabót. Bætist því við hana
breytileg krafa til að vega upp verðlagsbreyt-
ingar, og nam sá hluti frá 1% upp í 4,7%, eða
að meðaltali 2,7% hækkun. Að auki breyttist
hækkunin að verulegu leyti eftir eftirspurnar-
stigi. Þar sem hækkunin er meiri en engin
við hlutlausa eftirspurn, er ekki hægt að miða
við hana, heldur verður að miða við ákveðið
ár. Miðað var við 1952, en þá var nokkur
vaneftirspurn. Hærri eftirspum olli frá 0,9%
upp í 3,7%, eða að meðaltali 2,2% meiri hækk-
Alþjóðlegt
Til þess að skýra nánar myndun og út-
breiðslu verðbólgunnar skal hér fjallað nokk-
uð um alþjóðlegt samhengi hennar og um
samanburð milli landa. Samanburður ýmissa
almennra atriða, sem máli skipta, er nauðsyn-
legur undanfari þess, að leitazt sé við að meta
þær hagstjómaraðferðir, sem beitt er til lausn-
ar vandanum. í samræmi við það, sem sagt
hefur verið um gmndvallarþýðingu kaup-
gjaldsþróunarinnar, er aðaláherzlan lögð á þá
hlið málanna.
Til þess að veita samanburðar og umræðu-
grundvöll er hér birt tafla, sem tekin er eftir
Colin Clark úr áður tilvitnaðri grein. Sleppt
er nokkrum löndum, sem enga þýðingu hafa
við samanburðinn, en bætt við árunum 1957
og 1958 eftir sömu heimild1) og dálki, er sýnir
einfalt meðaltal árshækkunar kaupgjalds þau
tíu ár, er taflan sýnir. Slík meðaltöl eru jafn-
an vafasöm, en þó nauðsynleg til yfirlits. Með-
!) Intemational Labour Review.
un- Þó var vaneftirspurn fremur en of næstum
tvö og hálft ár af þessum sex árum.
Áhrifin eru reiknuð fyrir hvert ár um sig.
Þannig er ekki tekin bein afstaða til þess, hvort
samband sé milli þeirra frá ári til árs, t. d.
þannig að verðlagsbreytingin sjálf og áhrif
hennar á kaupgjald stafi af eftirspurnarbreyt-
ingum fyrri ára. Tölumar má því ekki leggja
saman frá ári til árs án þess að hafa þennan
fyrirvara í huga.
Þótt margt merkilegt komi fram í rannsókn-
um sem þessum, verður varla sagt, að þær
hafi ennþá getað svarað til fulls hinum þýð-
ingarmestu spurningum um eðli kjarabarátt-
unnar, en á svömnum við þeim byggist að
verulegu leyti, hvort og með hvaða hætti er
hægt að hemja þessa baráttu innan hæfilegra
takmarka.
samhengi
altal fyrir Japan er sett innan sviga, vegna
þess að það hefur augljóslega enga þýðingu.
Flestar byggja tölurnar á tímatekjum, aðeins
frá Frakklandi og Nýja Sjálandi á tímataxta.
Þó byggja tölur Belgíu á dagtekjum, Ástralíu
á vikutekjum og Japans á mánaðartekjum.
Þannig eru tölurnar ekki alveg sambærilegar,
en flestar fela í sér yfirborgun umfram taxta
í hverjum kaupflokki, en aftur á móti ekki
breytilega atvinnu, nema að því leyti sem
yfirvinnugreiðslur verka á meðaltekjur vinnu-
stundar. Tölurnar sýna ekki hækkun milli ára-
móta, heldur hækkun árlegra meðaltala. Til
þess að forðast umrót fyrstu eftirstríðsáranna
hefst taflan á hækkuninni milli 1948 og 1949-
Hið alþjóðlega samhengi leynir sér ekki.
Á kaupgjaldsskýrslum nú á dögum kemur hag-
sveiflan ekki fram í hækkun og lækkun, held-
ur í mishraðri hækkun. Þessum tíu árshækk-
unum má nánast skipta í fimm kafla. Fyrstu
tvö árin er hækkunin tiltölulega hæg, víðast
undir 6% á ári, þótt eftirhreitur stríðsins geri
32