Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1960, Blaðsíða 47

KJARABARÁTTA - HAGVÖXTUR - VERÐBÓLGA
ingu helmingi hærri, 5)í% miðað við 2%%. Þessi
samanburður er þó verulega villandi. Réttara
væri að bera kaupgjaldsbreytingu hvers árs
saman við atvinnu og framleiðslu ársins á und-
an. Verður þá mjög svipuð niðurstaða þessara
tveggja árabila. En slíkt meðaltal er jafnvel
ekki aðalatriðið heldur. Lokaniðurstaða ann-
ars tímabilsins er áköf verðbólga, hins er stöð-
ugleiki, a. m. k. um sinn. Enginn veit, hvenær
vaxandi verðbólga fer úr öllum hömlum, svo
sem hefur átt sér stað á íslandi. Að reisa
skorður við slíku hefur meiri þýðingu en nokk-
ur árameðaltöl geta sýnt.
Loks er hér tafla, er sýnir áætlun þeirra fé-
laga um sundurgreiningu verðlagshækkunar í
þætti. Taflan sýnir vonum minni hækkun verð-
lags, er einkum stafar af því, að innflutnings-
verð og rekstrar- og eignatekjur hafa orðið
hlutfallslega meir fyrir barðinu á samdrætt-
inum.
Yfirlit yfir þætti kostnaðar og verðbreytinga í Bretlandi, 1954 til 1958.
Tekjuverð2) alls:
Breyting í vísitölustigum (1954:100) ....
Þar af:
Innflutningsverðlag (reiknað með töf á
að það komi fram).....................
Leigur .................................
Vinnukostnaður .........................
Rekstrar- og eignatekjur (aðrar en leigur)
Um það má deila og hefur verið deilt, að
hve miklu leyti allt þetta hafi leitt af aðgerð-
um stjórnarinnar. Þó er þarna að mestu um
tómt mál að tala. Erlend áhrif orkuðu á báðar
hliðar og mun erfitt að gera þar upp á milli,
þótt yfirleitt sé talið, að þau hafi fremur gert
leikinn léttari. Stefnt var að samdrætti, og
hann fékkst fram. Mestu máli skipti, hve mik-
ill hann þyrfti að vera til verðhjöðnunar-
áhrifa.
Deilt var af miklu meira kappi um, hvort
aðgerðirnar hefðu verið réttlætanlegar og
hefðu svarað kostnaði. Voru uppi vamaðar-
raddir um þær hættur, er fælust í slíkri fram-
faradeyfð. Snerist stjórnin á sömu sveifina, er
nóg þótti að gert, söðlaði um og stefndi að
endurþenslu, m. a. með því að lækka vexti í
nokkrum skrefum úr 7% í 4S>- Jafnframt hefur
verið reynt að hafa vaxandi afskipti af lands-
Áhrif á vísitölu verðlags endanlegrar notkunar1)
1954-1955 1955-1956 1956-1957 1957-1958
4,0 5,9 3,6 2,6
1,2 0,6 0,5 -f- 0,8
-i- 0,1 0,3 0,2 0,8
2,2 4,2 2,2 2,9
0,7 0,8 0,7 -f- 0,3
hlutajafnvægi, meðfram til þess að endur-
þenslan komi síður niður þar, sem mikill þrýst-
ingur er fyrir. Á líðandi ári hefur allt verið
í ömm endurbata við stöðugt verðlag. Þetta
getur þó varla talist merki þess, að þau svið
nærri þungamiðju efnahagslífsins, er ráða
mestu um stöðugleik kaupgjalds og verðlags,
muni standast til lengdar meiri eftirspumar-
þrýsting en hingað til.
Um þetta segir Cohen ráðið í skýrslu sinni3):
„Augljóst er, að sú aðferð að halda niðri eftir-
x) Frjálsleg þýðing á „final prices", þ. e. endanlegt
verðlag vöru og þjónustu til neyzlu og fjármunamynd-
unar. Munurinn á þessu verðlagi og heildarverðlagi
þjóðarframleiðslu er sá, að hér er útflutningi sleppt,
en innflutningur tekinn með á endanlegu verði til
notkunar.
2) „Factor costs“, þ. e. að meðtöldum framleiðslu-
styrkjum, en slepptum óbeinum sköttum.
3) Júlí, 1959, bls. 40 og 41.
45