Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1960, Blaðsíða 41

KJARABARÁTTA - HAGVÖXTUR - VERÐBÓLGA
heildarsamninga stéttanna heldur en undir
jafnvægisstjórn tekjumyndunar. En þetta hef-
ur stafað af afstöðu launþegasamtakanna. Að
öðru leyti skiptir aðgreiningin milli jafnvæg-
isstjórnar og hafta ekki beinlínis máli gagn-
vart því meginviðfangsefni, sem hér er til
meðferðar- Því er stundum haldið fram, að
höft og verðlagseftirlit eigi samleið með beinni
stjórn kaupgjaldsákvörðunar annars vegar, en
frjáls markaður og verðmyndun og frjáls kaup-
gjaldsákvörðun eigi samleið hins vegar. Mál-
efnislega séð er þetta misskilningur, þótt sum-
ir kunni að hafa skapferli til að skipta sér af
öllu, en aðrir af engu. Frjáls ákvörðun launa-
hlutfalla á að flestu leyti samleið með frjálsri
verðmyndun, en að öðru leyti binda þessi at-
riði ekki hvert annað.
Dæmi jafnvægishagstjórnar verður að taka
frá þjóðum, er hafa traust tök á tekjumyndun-
inni, geta því sem næst valið sér athafnastig.
Það verður ekki talinn ágalli aðferðarinnar,
þótt mörg ríki hafi ekki enn náð á henni rétt-
um tökum. Telja má þó, að flest ríki Vestur-
Evrópu, svo og Bandaríkin, Kanada og sum
önnur lönd hafi náð allgóðri tækni í þessum
efnum. Þó standa þeim ekki ætíð allir kostir
opnir vegna aðstöðunnar út á við.
Dæmi Þýzkalands eftir stríð
Þýzkaland eftir stríð er oft nefnt sem dæmi
um undraverðan árangur jafnvægisstefnu. Hér
þarf ekki að lýsa þessum árangri almennt,
heldur nægir að taka sem dæmi, að verðlag
hækkaði frá 1950 til 1956 um aðeins 12%, en
á sama tíma óx fjöldi manna í atvinnu, aðal-
lega fyrir flóttamannastrauminn, um 30%, eða
rúmar 4.2 milljónir, iðnaðarframleiðslan um
90%, þjóðarframleiðslan í heild um 90%, fram-
leiðni á vinnustund í iðnaði um 38% og tíma-
tekjur verkafólks í iðnaði um 53%*).
Þessi mikli árangur þarf þó ekki að þýða
það, að hann sé hægt að endurtaka annars
staðar með sömu aðferðum, né jafnvel heldur
að hægt sé að halda jafn farsællega áfram á
sömu braut þar í landi.
Á umræddu tímabili var verulegt atvinnu-
leysi þar í landi, en það fór stöðugt minnk-
andi frá 10% 1950 niður í 4.2% 1956, og á síð-
ast liðnu hausti var það komið niður í um
það bil 2%. Þetta atvinnuleysi var þó miklu
síður tilfinnanlegt vegna hins mikla fjölda, er
bættist við vinnuaflið, þannig að hver ein-
staklingur hefur þurft aðeins tiltölulega
skamma hríð að þola atvinnuleysi.
Þrátt fyrir þetta atvinnuleysi, mikinn áróður
og hvatningar og almennan samhug um úr-
slitaátak þjóðarinnar, hækkaði kaupgjald mjög
ört. Tímatekjur í iðnaði hækkuðu 1950—1956
um 53% eða um jafnmikið og í Bretlandi. Sé
litið á undanfarandi töflu, þar sem 1949 er
tekið með, hefur meðalhækkun tímatekna á
ári verið 8.2%, sem er hátt miðað við flest lönd,
t. d. miðað við Bretland 61%. Yfir heildina
litið fór árshækkunin lækkandi fram til 1954,
en úr því stöðugt hækkandi upp í 11% hækk-
un tímatekna 1957. Vegna hins mikla sað-
streymis vinnuafls hefur hækkun tímatekna
því nær ekkert farið fram úr hækkun taxta,
þótt bilið hafi aukizt nokkuð síðan 1954. Hefur
því taxtahækkunin í Þýzkalandi verið tiltölu-
lega örari en í öðrum löndum með svipaða
hækkun tímatekna.
Ástæða þess að þessi mikla hækkun kaup-
gjalds hefur ekki skyggt á árangur viðreisn-
arinnar, er sú að afkastaaukningin hefur verið
svo geysiör, að þróun verðlags hefur verið til-
tölulega hagstæð. En þessi afkastaaukning er
miðuð við ástandið eftir rústir styrjaldarinn-
ar, þegar framleiðslutækin voru meira og
minna í molum, starfsliðin tvístruð, flutninga-
leiðir og viðskiptatengsli úr lagi færð o. s. frv.
!) Þessar tölur eru teknar úr bók B. C. Roberts:
National Wages Policy in War and Peace, London,
1958. Verður stuðst við þá heimild í ýmsu því, er hér
fer á eftir, án þess að þess sé getið hverju sinni.
39