Úr þjóðarbúskapnum - 01.02.1960, Blaðsíða 11

KJARABARÁTTA - HAGVÖXTUR - VERÐBÓLGA
Rök kj'arabaráttunnar
Mótbáran gegn því, sem hér hefur verið
sagt, er að sjálfsögðu sú, að hér sé um að ræða
baráttu fyrir bættum kjörum, er sé tengd hug-
sjón félagslegs jafnaðar og réttlætis. í þessari
baráttu megi ekki digna. Eitthvað annað verði
undan að láta.
Það er fjarri greinarhöfundi að gera lítið
úr grundvallaratriðum þessa viðhorfs, sé það
einlægt, en ekki notað að yfirvarpi. Þótt hægt
sé að gera sér í hugarlund þjóðfélag, þar
sem engan varði um annan, er það algjörlega
óraunhæft. Til þess liggja félagsleg rök, er
efnahagsþróunin hefur leitt af sér. Afkoma
stétta og einstaklinga er á margan hátt háð
aðgerðum þjóðfélagsins sjálfs og þrengri sam-
taka innan þess. Kjarabarátta í einhverri mynd
er því raunveruleg og raunhæf. Vandinn er að
ákveða af hve miklu kappi skuli heyja hana
og með hvaða aðferðum.
Spurningin um það, hversu langt skuli
ganga í kjarabaráttunni, skiptist í tvo liði, ef
litið er til launþegastéttanna í heild. Kjarabæt-
ur eiga rót sína að rekja annað hvort til fram-
leiðniaukningar eða breyttrar tekjuskiptingar.
Af tilefni framleiðniaukningarinnar sjálfrar er
að jafnaði aðeins fært að krefjast 2—3% kjara-
bóta að meðaltali yfir allan hóp launþega. En
hvað þá um breytta tekjuskiptingu? Séu tekn-
ar tölur, táknrænar fyrir „dæmigert auðvalds-
ríki“, lætur nærri, að fjármunaeign þjóðarinn-
ar sé þreföld upphæð þjóðarframleiðslu yfir
árið, að allar rekstrar- og eignatekjur í formi
hagnaðar, vaxta og leigu og blandaðra tekna
séu alls um 30% af þjóðarframleiðslu, en að um
70% þjóðarframleiðslunnar séu greidd sem
hvers konar laun. Athuga ber, að í slíku dæmi
er eigin húsaleiga talin sem hluti eignatekna.
Slík heildarhlutföll hafa haldizt furðanlega
stöðug yfir lengri tímabil, en þó heldur færst
launþegum í hag. Þó hefur fjármagnið aukizt
miklu hraðar en fjöldi starfandi fólks, það er
magn atvinnutækja á mann hefur stóraukizt.
Þetta mætti túlka þannig, að fjármagnið hafi
deilt með vinnuaflinu í óbreyttum hlutföllum
þeam árangri, sem auknu fjármagni er lað
þakka. Slíka túlkun ber þó að varast. Vinnu-
aflið er annarra eðliskosta en það var. Hin al-
menna þekkingarleit hefur einnig lagt fram
drjúgan skerf. Auk þess kemur til það félags-
lega sjónarmið, að fjármagnið eigi aðeins að
verðlauna nægilega til nauðsynlegrar hvatn-
ingar, en allt sem fram yfir er, skuli dreifast
sem víðast meðal almennings.
Mjög má um það deila, að hve mikilli hlut-
deild launa í þjóðartekjunum sé raunhæft að
stefna. Væru lægri takmörk rekstrar- og eigna-
tekna með tilliti til vaxtarþarfar metin 20%, þar
sem þau hefðu verið 30%, skapaðist þar tæki-
færi fyrir rúmlega 11% kjarabót. En þetta væri
í eitt skipti fyrir öll. Þar með væri sá mögu-
leiki tæmdur. Slíkt stökk yrði þó ekki tekið í
einu lagi, heldur mundi það um nokkurt árabil
valda örlítilli hækkun þeirra kjarabóta, sem
fært væri að ná. En tveggja atriða ber vel að
gæta. Ef þessi aðgerð ylli því, að eitthvað
drægi varanlega úr framleiðsluvexti, mundu
áhrif þess fljótlega vega upp hinn fyrri ávinn-
ing og gera hlut launþega lakari en ella. Til
þess að sporna við því þyrftu launþegar að
spara hlutfallslega meira af hækkuðum tekj-
um sínum, það er taka hækkunina að verulegu
leyti í aukinni eignarþátttöku í atvinnurekstri,
en ekki í neyzlu og notamunum. Af þessu
sést, að slíkur ávinningur, sem hér um ræðir,
.verður að haldast í hendur við breyttar spam-
aðarvenjur og eignaskipan. í þessu sambandi
er vert að minna á það, að þjóðfélög nútím-
ans gera það ekki að gamni sínu að leyfa hagn-
að, vexti og leigur. Verkalýðssinnaðar stjóm-
ir hafa setið að völdum án þess að geta breytt
þessum stærðum mikið. Enda eru þetta tor-
breytanlegar stærðir, háðar atriðum eins og
2
9