Náttúrufræðingurinn - 2011, Blaðsíða 7

111
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
við frá þessum fjölfarnasta þjóðvegi
landsins. Þar mætti horfa til land-
svæðisins sunnan Reykjanesbrautar
frá Vogastapa allar götur að þéttbýl-
inu í Hafnarfirði. Það er að mestu
laust við lúpínu, en þó hefur hún
náð að breiðast út á a.m.k. þremur
stöðum sunnan við Reykjanesbraut.
Lítum nánar á einn þeirra staða.
Þarna hefur engin sauðfjárbeit
verið í þrjá áratugi. Áður var þetta
land mikið beitt og auk þess var
lyng rifið upp til eldiviðar eftir að
kjarr var uppurið. Því voru víða
moldarflög inn á milli klapparhóla
og lyng- og mosagróðurs. Nú er
gróður mjög að eflast víðast hvar á
þessu svæði. Moldarflögin minnka
ekki síst þegar krækilyng og sortu-
lyng (Arctostaphylos uva-ursi) breiðir
sig yfir moldina og einangrar hana
þannig að dregur úr frostlyftingu
svo annar gróður getur komið í
kjölfarið, ekki síst beitilyng (6. og
7. mynd).
Beitilyng (Calluna vulgaris) setur
afar fallegan svip á þetta land
síðsumars. Það minnir um margt á
erikuna sem prýðir margar enskar
og skoskar heiðar.
Það verður æ algengara að sjá
burnirót (Rhodiola rosea) koma sér
fyrir í mosanum (7. mynd efst).
Margir hafa burnirótina til skrauts
í görðum sínum. Hún er líka lækn-
ingaplanta (e. arctic root) og afurðir
hennar eru fluttar inn og seldar
dýrum dómum. Þessar plöntuteg-
undir hafa allar verið hluti af
íslensku flórunni öldum saman.
Krækilyngið er dugleg upp-
græðsluplanta á þurru og grýttu
landi. Það hefur viðarstöngla sem
Dæmi frá Hólmavík –
berjalyng eða lúpína?
Borgirnar við Hólmavík eru frábært
útivistarsvæði í nokkurra mínútna
göngufæri frá þorpinu. Þar eru
algrónar berjalautir en klettar og
klappir á milli með malar- og mold-
arflögum. Þarna hafa menn fengið

7. mynd. Lúpínan er dugleg að koma sér fyrir í breiðu af beitilyngi, sortulyngi og fleiri
jurtum. Þegar hún nær fullum vexti og myndar þéttar breiður víkur lyngið. Í stað
margra lágvaxinna tegunda kemur ein kröftug tegund sem vex þeim yfir höfuð og rænir
þær birtunni. Ljósm.: Þ.Ö.Á., júlí 2010.
6. mynd. Krækilyng skríður út á moldar-
flagið og beitilyng fylgir á eftir. Þannig
myndast gróðurteppi sem hindrar frost-
lyftingu og flagið grær upp. Ljósm.:
Þ.Ö.Á., júlí 2010.
skríða við yfirborð og það kemst af
með lítið. Krækilyngið virðist láta
sér nægja smásprungu í klöppinni
(7. mynd neðst). En í næstu sprungu
er önnur dugleg uppgræðsluplanta
að koma sér fyrir, nefnilega lúpína.
Óljóst er um framhaldið.
Þarna rétt sunnan við Reykjanes-
braut er lúpínan að hefja landnám
sem enn er hægt að stöðva. Ef ekkert
verður að gert mun hún á nokkrum
áratugum gjörbreyta ásýnd lands
sem segja má að sé andlit Íslands
út á við. Þessi dæmi úr Sveitar-
félaginu Vogum sýna þörfina á að
bæjarstjórnin eða landsstjórnin taki
af skarið um hvar lúpína eigi að
breiðast út og hvar ekki.
þá hugmynd að græða berangur
upp með lúpínu (8. mynd). Föli
liturinn stafar af grastegundinni
finnungi (Nardus stricta) sem hafði
sölnað nokkuð í sumarþurrkunum.
Einnig var töluvert af þjóðarblóm-
inu holtasóley (Dryas octopetala),
sem var orðin gráhærð af elli, þ.e.
komin með hárbrúður, en svo nefn-
ast blóm hennar þegar þau eru
komin í fræ.
Þarna voru lúpínubreiðurnar
þéttar og öflugar og enga aðra jurt
að sjá í þeim. Við jaðra breiðanna,
einkum neðri jaðra, var mikið af
lúpínuungviði að vaxa af fræi upp
úr þéttum gróðursverði og mun
hann að líkindum leggja þessa laut
81_3-4_loka_271211.indd 111 12/28/11 9:13:33 AM