Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 2011, Qupperneq 24

Náttúrufræðingurinn - 2011, Qupperneq 24
Náttúrufræðingurinn 128 þ.e. mun eldra en 6100 ára. Til að komast nær aldri þess má styðj- ast við þykknunarhraða mósins á milli gjóskulaganna H4 og 6000 ára Heklulagsins (mögulegrar Heklu Ö). Gengið er út frá því að þykkn- unarhraðinn hafi verið sá sami neðan 6000 ára lagsins og ofan þess. Stuðst er við bæði sniðin sem mæld voru í Hofsvík (6. mynd). Þykkn- unarhraðinn reiknast annars vegar 2,2 cm/öld í fjörumónum og hins vegar 1,7 cm/öld í brimklifinu (um 1,3 cm/öld í Grundarhverfissniði). Samkvæmt þessum útreikningum gæti mómyndunin hafa hafist fyrir 9.600–9.800 árum. Berghlaupið sjálft kann að vera nokkrum öldum eldra. Um þetta leyti stóð sjór hvað lægst í Faxaflóa, allt að 30 m lægra en nú (8. mynd),29,30 og hefur framhlaupið því líklega ekki náð til sjávar. Sé aldur framhlaupsins nálægt 10.000 ár, eins og hér er ýjað að, skýrir það hvers vegna Saksunarvatnsgjóskan fannst ekki ofan á urðinni, þ.e. hún er eldri en framhlaupið. Umræða Það kom nokkuð á óvart við athug- anir á fjörumónum að gjóskulagið Katla~1500 skuli finnast þar við meðalsjávarborð, sem er um 2 m undir stórstraumsflóðmörkum. Ætla má að mómyndunin hafi stöðvast um það leyti sem mýrin fór niður fyrir stórstraumsmörk og sjór tók að flæða reglulega inn yfir hana. Það þýðir aftur að afstæð hækkun sjávarborðs hefur verið a.m.k. 2 m á 500 árum, eða 0,40 cm/ári að jafnaði. Þetta er meira en annars staðar hefur mælst. Til sam- anburðar má nefna að samkvæmt mælingum í Reykjavíkurhöfn hækkaði sjávarborð um 0,36 cm/ ári á tímabilinu 1956–2007.31 Þarna fer saman hækkun sjávarborðs í heimshöfunum, vegna hlýnunar sjávar, og landsig. Samkvæmt mælingum frá níu stöðum víða um heim hækkaði sjávarborð á seinni hluta 20. aldar um 1,45±0,34 mm/ári að jafnaði.32 Einnig kemur fram að sjávarborðsbreytingar voru mishraðar og mismiklar eftir tímabilum. Með hliðsjón af þessum mælingum má draga þá ályktun að á seinni hluta 20. aldar hafi hækkun sjávarborðs í Reykjavík vegna landsigs verið um 2 mm/ári (20 cm/öld) og um 1,5 mm/ári (15 cm/öld) vegna hækkunar sjávar í heimshöfunum. Ekki eru tiltækar mælingar frá fyrri öldum, en reikna má með að landsig við Faxaflóa hafi verið fremur stöðugt síðustu 500 árin. Hækkun sjávarborðs í heimshöfunum á 16.–19. öld er talin hafa verið lítil sem engin.33 Eins og sjá má af sniðunum á Sjávarhólaurðinni í Hofsvík hefur ekki tekið fyrir mómyndun þar fyrr en nokkru eftir 1500, líklega á 16. eða jafnvel 17. öld. Væntan- lega hefur fyrst flætt yfir mýrina í sjávarflóðum tengdum stórviðri og hárri sjávarstöðu. Á 16.–18. öld var helsti verslunarstaður við Sundin í Grandahólma vestan Örfiriseyjar. Samkvæmt heimildum var versl- unin færð úr hólmanum á 17. öld, fyrst í Örfirisey og síðan upp á -80 -60 -40 -20 0 20 40 60 80 -12000 -10000 -8000 -6000 -4000 -2000 0 2000 Búrfellshraun Hrútagjárdyngja Efstu fjörumörk undir Esjuhlíðum Sjávarhólahlaup Lægsta sjávarstaða í Faxaflóa Leitahraun Nákuðungsáflæði Seltjörn Brimklif ofan Dýjahlíðar Hofsvík Þráinsskjöldur 8. mynd. Staða sjávarborðs á höfuðborgarsvæðinu í ísaldarlok og á nútíma. Tímaskalinn miðast við raunár frá árinu 1950. – Sea level fluctuations in the Reykjavík area during postglacial times. 81_3-4_loka_271211.indd 128 12/28/11 9:13:57 AM
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.