Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 2011, Side 25

Náttúrufræðingurinn - 2011, Side 25
129 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags fastalandið árið 1780.34 Telur Skúli Magnússon 35 í lýsingu Gullbringu- og Kjósarsýslu frá 1785 að landbrot hafi átt stóran þátt í afdrifum kaup- staðarins, en allur jarðvegur var horfinn á Hólmi í hans tíð. Þetta er nefnt hér til að sýna að landbrot hefur verið viðvarandi við innan- verðan Faxaflóa um langa tíð. Flest bendir til að sjór hafi tekið að flæða að einhverju marki inn í mýrina neðan við Sjávarhóla á 17. öld. Hækkun sjávarborðsins við ströndina hjá Sjávarhólum er meiri en annars staðar hefur mælst. Ástæðan kann að vera að nokkru leyti staðbundið landsig sem stafar af berghlaupinu. Staðbundið sig í berghlaupum, ekki síst þeim sem sjór brýtur framan af, er þekkt annars staðar á landinu, svo sem í Almenningum vestan við Siglufjörð og í Víkurhólum við Eyjafjörð.36 Í þessari athugun hefur áherslan verið á aldur Sjávarhólaframhlaups- ins en lítið verið hugað að mynd- unarsögu fjörumósins og umhverfis- breytingum á Kjalarnesi. Mun ýtar- legri og margþættari rannsóknir þarf til að fá skýrari mynd af þeim þáttum. Summary Tephrochronological dating of a submerged peat and a landslide in Kjalarnes, SW-Iceland The Sjávarhólar rockslide in Kjalarnes, SW-Iceland, originates in the southwest slopes of Mt. Esja and covers the low- land around the farms Sjávarhólar and Skrauthólar, reaching several hun- dreds meters into the sea beyound the present shore. It covers an area of ap- proximately 1.7 km² (including the submarine part). Its length is 2900 m and the vertical drop 725 m. The vol- ume is poorly known but has been es- timated 15–20 million cubic meters, incl. 4 million covered by sea. The rockslide scar is easily seen high up in the Esja slopes near the peak. The rock- slide deposit covers the slopes below the starting zone but in the lowland most of it is buried beneath younger screes, alluvial fans and thick soil. In the littoral zone part of the rockslide is covered by peat layers containing tree trunks and roots. The peat is suggested to have formed in a bog or a wood near the shore. A continuous subsidence in SW-Iceland has caused a transgression of the sea that submerged the peat. An investigation was made on tephra layers in the peat in order to estimate the age of the rockslide and the rate of relative sea-level change in the area. Several tephra layers form useful marker horizons in the Reykjavík area. They are listed in Table 1. The youngest tephra layer in the submerged peat is Katla~1500. This is the thickest histori- cal tephra layer in the area. The Settlement layer from c. 870 AD is also a prominent tephra layer. The oldest tephra layer originates from an erup- tion in sea off Reykjanes, 6000–6100 years BP. Just above it is a 6000 years old Hekla tephra layer. The Saksunar- vatn tephra (10,200 BP) has not been found in the peat. This layer is well known in soil profiles in Reykjavík and on Kjalarnes, west of the Sjávarhólar rockslide. Calculations based on soil accumulation rate indicate that the for- mation of the peat started 9,600–9,800 years BP. The rockslide itself might be several hundred years older, possibly around 10,000 years BP or slightly younger than the Saksunarvatn tephra. During this period the sea level in Faxaflói bay was near its minimum or around 30 m lower than today. The shoreline was consequently farther out and the rockslide has most likely not reached it. 81_3-4_loka_271211.indd 129 12/28/11 9:13:57 AM

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.