Ægir - 01.10.2011, Síða 22

22
Það er því alltaf mjög hlýtt í
eldhúsinu enda vélin alltaf
glóandi, ef ekki við kaffihitun
þá vegna eldamennskunnar.
„Og kannski,“ veltir Glói fyrir
sér, „varð þetta til þess að
keisinn ísaði minna.“
Eldhúsið og matsalurinn,
sem lágu saman, voru framar-
lega í keisnum eða því sem
næst miðskipa. Þetta var
kostur.
„Það jós sjaldnar af borð-
um hjá okkur en í þeim skip-
um þar sem borðsalurinn lá
aftar,“ útskýrir Glói. „Í Sval-
bak til dæmis var borðsalur-
inn mun nær skutnum en þar
var ég um tíma annar kokk-
ur. Eitt sinn sigldum við til
Þýskalands með fisk og tók-
um eins litla olíu og komast
mátti af með en útgerðin
sparaði stóran pening á að
kaupa hana í útlandinu. Skip-
ið var því létt að aftan, lá á
nösunum eins og það var
kallað. Svo var það eitt sinn
að fyrsti sagði mér að leggja
á borð sem ég gerði en varla
hafði ég lokið því en að skip-
ið hjó í ölduna og allur borð-
búnaðurinn kom í bakið á
mér.
Aftur, sagði fyrsti, og ég
greip annan umgang af disk-
um og meðfylgjandi. En auð-
vitað fór allt á sömu leið.
Skipið hjó og hreinsaði allt af
borðunum. Þegar kokkurinn
ætlaði að láta mig leggja á
borðið í þriðja skiptið var
mér nóg boðið, þreif nokkra
diska og henti þeim í vegg-
inn um leið og ég benti
kokkinum á þá augljósu stað-
reynd að þetta væri miklu
fljótlegri leið til að brjóta allt
leirtau skipsins en að standa í
þeim óþarfa að leggja það
fyrst á borð. Harðbakur
hegðaði sér ekki svona.“
Harðbakur hefur orð á sér
fyrir að vera snyrtilegasta
skipið í flotanum. Á heims-
tíminu er kallinn vanur að
láta hásetana skúra og fægja
skipið hátt og lágt, kopar í
handriðum er pússaður,
veggirnir í brúnni bónaðir og
dregið úr reykingum frammi í
hásetaíbúðunum enda er kall-
inum illa við að menn reyki
þar niðri.
Skyndilega er Áki truflaður
í hugrenningum sínum. Fyrsti
vélstjóri, Sigþór Valdimars-
son, er kominn upp í brú.
Hann á fasta vakt á milli 6.30
á morgnana til 12.30 en þess
á milli er hann eins og grár
köttur í vélarrúminu og lætur
ekkert fram hjá sér fara. Sig-
þór hefur vondar fréttir að
færa. Pakkning á hátrukks-
stöng, öðru nafni stimpil-
stöng, er sprungin og gufan
hvissast niður með stönginni.
Yfirmennirnir bera saman
bækur sínar. Niðurstaðan
verður sú að þeir ákveða að
snúa til baka og láta skipta
um pakkningu.
Skipið er komið út undir
Svalbarðseyri.
Skammdegismyrkrið hefur
tekið völdin þegar Harðbakur
leggst öðru sinni þennan dag
að bryggju á Akureyri. Klukk-
an er átta um kvöldið.
Löngu síðar, þegar skip-
verjar á Harðbak rifja upp
þessa atburði, segist Arnald
Reykdal, háseti um borð,
vera í litlum vafa um að þessi
bilun hafi jafnvel bjargað lífi
áhafnarinnar. „Vegna þessarar
tafar vorum við ekki með
nema um 120 tonn af fiski
þegar óveðrið skall á sem var
hin besta kjölfesta fyrir Harð-
bak án þess þó að þyngja
hann um of. Ef aflinn hefði
verið meiri hefði skipið setið
neðar, tekið á sig meiri sjó og
ísingin þar af leiðandi orðið
enn djöfullegri. Og hver veit
hvað þá hefði gerst?“
Af stað, öðru sinni
„Pabbi er kominn aftur.“ For-
viða húsmæður og ofsakát
börn taka á móti sjómönnun-
um. Sumir þeirra eru enn í
foreldrahúsum. Aðrir koma
heim í auðar vistarverur. En
það er sama hvernig heimilis-
aðstæður eru, þeir eru allir
fegnir einni aukanótt í landi.
Togurunum er haldið úti af
mikilli hörku. Þessi dýru at-
vinnutæki ávaxta sig illa við
bryggjuna og kerfið ýtir undir
að útgerðarmenn sendi skipin
aftur á miðin um leið og
löndun lýkur. Vegna hinnar
bágu afkomu togaraflotans
hefur ríkisvaldið fallist á að
greiða útgerðunum vissa fjár-
hæð á hvern úthaldsdag.
Þetta styrkjakerfi hefur verið
við lýði frá síðsumri 1954 og
stundum orðið til þess að
togarar eru ekki látnir sigla á
fullu vélarafli til heimahafnar
en um það talar enginn upp-
hátt. Togararnir skapa at-
vinnu og meginmálið er að
þeim sé haldið til veiða. Og
það gera menn svikalaust. Út-
haldsdagar ÚA-togaranna eru
oftast yfir 300 á ári. Árið 1961
er Harðbakur 324 daga á sjó.
Sjómennirnir fylgja með
og taka sér sjaldan frí. Lengd
stoppa á milli túra eru samn-
ingsbundin, heilar tuttugu og
fjórar klukkustundir. Stund-
um fá þeir þó fáeina daga í
landi þegar skipið fer í ketil-
S J Ó F E R Ð A M I N N I N G A R
Upp á líf og dauða
Bókin Upp á líf og dauða geymir þrjá
sjóferðaþætti. Sjá fyrsti segir af Ný-
fundnalandsveðrinu 1959 þegar togar-
inn Júlí fórst. Harðbakur lenti í sama
óveðri. Hér segja skipverjar í fyrsta
sinn frá reynslu sinni, veðrinu og bar-
áttunni fyrir lífi sínu. Jón Hjaltason
sagnfræðingur skráði.
Séra Sigurður Ægisson skrifar um
hinstu sjóferð Elliða. Átakanleg frá-
sögn. Varðskip klífur himinháar öldur á
17 hnúta hraða, skipstjórinn á Júpiter
gengur fram af körlunum og á Elliða berst áhöfnin fyrir lífi
sínu. Tveir tapa því stríði. Björgun hinna er lyginni líkust.
Aprílveðrið 1963 kostaði 16 sjómenn lífið. Gylfi Björnsson
segir frá. Hann sá vini sína hverfa í veðurofsann, þeir sáust
aldrei framar. Óvenju hreinskilið viðtal við sjómann sem sneri
aldrei aftur á sjóinn. Júlíus Kristjánsson á Dalvík skráði.
Útgefandi er Völuspá, útgáfa.
Sigurður Ægisson - Júlíus Kristjánsson - Jón Hjaltason
Harðbakur EA í Nýfundnalandsveðrinu 1959
Elliði SI ferst - Páskaveðrið 1963 á Eyjafirði
Upp á líf og dauða
Ragnar Malmquit og Einar Möller Færeyingur vð skipasmíðar um borð í Harðbak.