Öldrun - 01.11.2008, Blaðsíða 10

10
www.oldrun.net ÖLDRUN – 27. árg. 2. tbl. 2008
líka komið að gagni til að fyrirbyggja mjaðmabrot hjá
einstaklingum með beinþynningu.
Hvað ákvarðar lyfjameðferð?
Það eru ekki einungis niðurstöður beinþéttnimælingar,
þ.e. beinþéttnigildin (T-gildið), sem ákvarða lyfjameð-
ferð, heldur einnig aðrir áhættuþættir s.s. byltur á síðustu
mánuðum, langvinnir sjúkdómar, langtímameðferð með
sykursterum (Decortin), snemmkomin tíðahvörf (fyrir 45
ára aldur), grannholda líkamsbygging (BMI <20), að móðir
viðkomandi hafi fengið mjaðmabrot vegna beinþynningar,
hvort viðkomandi einstaklingur hafi sjálfur fengið bein-
brot við lítinn áverka eða hvort hann sé með samfallsbrot
í hrygg. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hefur í samvinnu við
vísindamenn í Sheffield í Bretlandi hannað áhættuforrit
(FRAX) þar sem unnt er að reikna 10 ára áhættu á bein-
þynningarbrotum og mjaðmabrotum (http://www.shef.
ac.uk/FRAX/index.htm). Því miður eru ekki til íslenskar
staðtölur í þessu reikniforriti, en styðjast má við það
sænska eða breska. Unnið er að því að hanna sambærilegt
reikniforrit af íslenskum vísindamönnum í tengslum við
öldrunarrannsókn Hjartaverndar.
Hvenær skal grípa til lyfjameðferðar?
Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt að lyfjameðferð getur
viðhaldið beinþéttni og jafnvel aukið beinmassann, auk
þess að draga marktækt úr áhættunni á beinbrotum. Þetta
á sérstaklega við hjá konum með staðfesta beinþynningu
og sögu um beinþynningarbrot. Þegar ákvörðun um
meðferð er tekin, er hún til margra ára og því nauðsynlegt
að hafa í huga að velja einstaklinga þar sem meðferðin
skilar árangri. Vanda skal lyfjaval og við meðferðaráætlun
skal gera ráð fyrir nýrri beinþéttnimælingu innan 2–3 ára
til þess að meta árangur meðferðar. Landlæknisembættið
hefur gefið út klínískar leiðbeiningar bæði hvað varðar
beinþynningu hjá konum eftir tíðahvörf og einnig vegna
beinþynningar af völdum sykurstera (Klínískar leiðbein-
ingar – Landlæknir).
Hvaða lyf eru í boði?
Lyf sem notuð eru gegn beinþynningu verða að hafa
sannað sig hvað varðar fækkun beinbrota, þá ekki bara
hvað samfallsbrot varðar, heldur er æskilegt að lyfin fækki
einnig öðrum beinþynningarbrotum og þá sérstaklega
mjaðmabrotum. Fimm megin lyfjaflokkar hafa sannað
meðferðargildi sitt; hormónauppbótarmeðferð, SERM
eða hormónalík lyf, bisfósfónöt, strontíum og að lokum
paratýrin, sem er kalkhormón (Mynd 6).
Hormónauppbótarmeðferð
Kvenhormónar hægja á beinniðurbroti árin eftir tíða-
hvörf og þannig verður beintapið ekki eins mikið og ella.
Þetta hefur jákvæð áhrif á fækkun beinbrota síðar á lífs-
leiðinni. Hinsvegar hefur langtíma hormónameðferð fjöl-
margar aukaverkanir, þannig að ekki er mælt með þessari
meðferð til langframa í beinverndandi tilgangi – heldur á
þá að notast við önnur lyf ef til lyfjameðferðar er gripið.
Landlæknir hefur nýlega birt á heimasíðu sinni ráðlegg-
ingar um langtíma hormónauppbótarmeðferð.
Hormónalík efni eða SERM
Þessi lyfjaflokkur telur eingöngu eitt lyf, þ.e. Evista eða
raloxifen. Þetta lyf hefur sömu jákvæðu áhrif á beinin og
kvenhormónar, en hefur ekki neikvæð áhrif á brjóst og
leg og þvi mun öruggari en hefðbundin hormónaupp-
bótarmeðferð. Rannsóknir hafa sýnt að raloxifen fækkar
aðallega samfallsbrotum. Þá á þessi meðferð rétt á sér
áratuginn eftir tíðahvörf hjá konum í sérstakri áhættu á
samfallsbrotum í hrygg.
Kalkhormón – paratýrin
Til þessa lyfjaflokks er eitt lyf skráð hér á landi; Forsteo.
Þetta er fyrsta lyfið sem eykur beinþéttnina með því að
auka virkni beinbyggja. Því er beinaukinn meiri en við
fyrrnefnd lyf og vonir eru bundnar við að það gagnist
þeim sem ekki hafa fengið nægjanlegan árangur af annarri
lyfjameðferð svo og þeim sem fá mörg eða alvarleg bein-
brot. Forsteo er gefið eins og insulín með sprautupenna
með daglegri lyfjagjöf undir húð og er meðferðatíminn
takmarkaður við 18 mánuði.
Strontíum
Strontíumranelati (Protelos) er nýr lyfjaflokkur sem inni-
heldur ekki hormóna heldur tvær stöðugar frumeindir;
strontíum og ranelsýru, sem draga úr niðurbroti beina,
en örva einnig enduruppbyggingu beinvefsins. Strontíum
hefur nýlega verið skráð til meðferðar gegn beinþynningu
til varnar samfallsbrotum og mjaðmabrotum hjá konum
eftir tíðahvörf. Þetta er lyfjakyrni sem þarf að taka daglega
og er kyrninu blandað í vatnsglas og tekið að kvöldi eða
á háttatíma.
Bisfosfónöt
Sögu bisfosfónata má rekja aftur til sjöunda áratugsins
þegar iðnaðarefnafræðingar unnu að því að finna hreinsi-
MEÐFERÐARMÖGULEIKAR
gegn beinþynningu