Són - 01.01.2012, Síða 124

124 Kristján Jóhann Jónsson
á mátt sinn og megin“.29 Þetta má auðvitað tengja við Herder og rit-
gerð hans frá 1772 en á þeim sextíu árum sem liðin voru frá því að hún
kom út hafði margt gerst. Skoðanir Herders höfðu fengið mikið fylgi
og breyst í meðförum manna.
Grímur taldi á yngri árum að óbilandi trú á sjálfstæði og frelsisþrá
einstaklingsins væri helsta einkenni Norðurlandabúa og Englendinga
og annarra norrænna manna sem hiklaust tækju upp baráttu við „hin
almáttugu forlög“30 sem þeim væru búin. Hann vitnaði í ritum sínum
í Hegel um að persónur Shakespeares væru sjálfstæðar og sjálfum sér
samkvæmar („selbständige, in sich selbst beharrende“) og var sammála
þeirri skoðun. Í ritgerð sinni um franskar samtímabókmenntir leiddi
hann sögugreiningu sína umsvifalaust út í lofgerðaróð um Shakespeare
sem stórkostlegan höfund og skáldjöfur og frá honum til Byrons sem
fremsta og helsta arftaka hans í listum nútímans. Hugsanagangurinn
beinist sem fyrrum að því að staðsetja skáldskapinn í huga skáldsins.
Það er sköpunin í huga einstaklingsins sem tengir hann við guðdóminn.
Skáldið getur fært mannkyninu sinn innri eld. Sá eldur á væntanlega í
Búa rímum að birtast í þeim „drengskap og ástarblíðu“ sem er farmur
skáldskaparins í því kvæði. Í hugsun rómantískra bókmenntafræðinga
voru dyggðir og fagrar tilfinningar nátengdar góðum skáldskap vegna
þess að skáldskapurinn var álitinn í beinu sambandi við guðdóminn.
Grími sýnist Byron taka við merki Shakespeares með því að sýna
okkur logandi ástríður sem haldið er í skefjum af viljastyrk og stolti
sem er norrænt og glæsilegt. Til að lýsa einstaklingi með slíka skapgerð
grípur Íslendingurinn Grímur til náttúru heimalandsins og minnir
á eldfjallið sem logar að innan þótt ytra byrðið sé þakið ís og snjó.
Slíkan tilfinningastyrk telur hann áður hafa sést hjá Rousseau, þó
að stillinguna hafi ef til vill vantað þar, og Heine sem er í ritgerðinni
kallaður nemandi Byrons og sagður yrkja eftir hans forskrift. Grímur á
að vísu erfitt með að dylja vantrú sína á Heine en madame Dudevant,
eða George Sand, er að hans mati eins og endurfæddur Rousseau eða
kvenlegur Byron. Hana telur hann nýjustu von og stjörnu franskra
bókmennta og finnst fátt jafnast á við verk hennar nema ef vera skildi
saga Victors Hugo, Hringjarinn í Notre Dame. Madame Dudevant segir
hann að sé bæði kvenleg og næm í verkum sínum en sýni jafnframt
dirfsku sem standi karlmönnum ekki að baki.31
29 Grímur Thomsen 1843: 66.
30 Grímur Thomsen 1843: 67.
31 Grímur Thomsen 1843: 70–71.