19. júní - 19.06.2010, Qupperneq 6

6
Líklegast er það að bera í bakkafullan lækinn að ræða við Vigdísi
um þessi tímamót í Íslandssögunni, svo oft hefur það verið
gert. Nú þegar þrjátíu ár eru liðin og hún nýlega orðin áttatíu
ára verður þó ekki undan því skorast. Enginn kemur heldur að
tómum kofunum hjá Vigdísi því frásagnargáfa hennar er einstök.
Fyrir síðustu jól kom út ævisaga hennar upp á 448 blaðsíður
sem er uppfull af þessari frásagnargleði. Það sem kemur hins
vegar ekki fram í bókinni er árið 2010 – þetta stóra afmælisár
allrar kvennabaráttu.
„Það má auðvitað rekja framboð mitt til kvennafrídagsins árið
1975. Áður hefði engum dottið í hug að biðja konu að bjóða sig
fram til forseta,“ segir Vigdís þegar hún er beðin að rifja þetta upp.
„Með kvennafrídeginum öðluðust Íslendingar þann þroska að
treysta sér til þess að kjósa konu sem forseta. Kvennafrídagurinn
sannaði styrkleika og samstöðu íslenskra kvenna. Reyndar
gerðist ekki mikið í kvennabaráttu frá árinu 1975 til 1980 nema
minningin um þennan stórkostlega dag,“ segir Vigdís en hún
og dóttir hennar, Ástríður, voru meðal þeirra sem fylktu liði á
Lækjartorg. Hún geymir mynd frá kvennafrídeginum á vegg fyrir
ofan skrifborðið sitt og er ákaflega stolt af honum.
Vigdís var leikhússtjóri hjá Leikfélagi Reykjavíkur á þessum
tíma og rifjar upp að lokaæfing fyrir næstu frumsýningu stóð fyrir
dyrum. „Þær stóðu í röðum konurnar sem störfuðu í leikhúsinu
fyrir framan skrifstofuna mína og spurðu af hógværð hvort þær
mættu skjótast út á Lækjartorg. Venjulega yfirgefur starfsfólkið
ekki leikhúsið þegar stórar sýningar eru á næsta leiti. Ég bjó
til dramatíska þögn en sagði síðan: Þið verðið sjálfar að ráða
því. Aftur kom dramatísk þögn og svo bætti ég við: En ég ætla
að fara. Síðan skunduðum við allar út á Lækjartorg. Þetta var
óskaplega skemmtilegur dagur, alveg stórkostlegur,“ segir
Vigdís.
Passa þarf strákana
Hún minnir á að ennþá hafi ekki náðst réttlæti í
jafnréttisbaráttunni, konur búi enn við lakari kjör en karlar.
„Þjóðfélagið er þó farið að átta sig á því að konur eru jafn vel
gerðar til höfuðsins. Konur eru í sömu námsgreinum í háskóla og
karlar og hafa náð langt. Ég er hins vegar farin að hafa ákveðnar
áhyggjur af drengjum, sérstaklega úti á landi, að þeir flosni upp
úr námi. Ég vil minna þá á hvar sem þeir eru staddir að láta
menntunina ekki fara fram hjá sér því þá stinga stelpurnar þá
af. Ég hef alltaf verið femínisti en ber að sjálfsögðu hag drengja
fyrir brjósti jafnt og stúlkna,“ bætir Vigdís við og segist eiginlega
vera orðin karlréttindakona. „Konur eru á hraðri uppleið og í
meirihluta í háskólanum. Strákarnir mega ekki sitja eftir. Því
miður hefur þjóðin verið of upptekin af peningum undanfarin
ár og hinum veraldlegu gæðum. Slíkir hlutir skipta engu máli í
samanburði við það að afla sér einhvers til andans. Það er hægt
að missa allar eigur sínar, en menntunin og þekkingin sem við
eigum í höfðinu verður aldrei frá okkur tekin.“
Fór annan veg
Vigdís segist alla tíð hafa verið þess fullviss að konur í íslensku
samfélagi ættu eftir að ná langt. „Eftir forsetaframboðið 1980
voru fordómar brotnir niður sem ríkt höfðu lengi í þjóðfélaginu;
að konur ættu helst að vera heima og ala upp börn. Slíka
fordóma má enn sjá í mörgum löndum, til dæmis er Frakkland
mjög afturhaldssamt að þessu leyti. Norðurlöndin hafa verið
brautryðjendur og ég vissi það strax á kvennafrídeginum 1975
að þetta væri allt að koma hjá okkur. Þá vísa ég í Saumastofuna
hans Kjartans Ragnarssonar þar sem sagði: Þetta er nú allt að
koma stelpur.“
Á tímabili meðan Vigdís var forseti Íslands voru tveir aðrir
kvenforsetar í áhrifastöðum í þjóðfélaginu, Guðrún Helgadóttir,
forseti sameinaðs Alþingis, og Guðrún Erlendsdóttir, forseti
Hæstaréttar. Það þóttu mikil tíðindi.
Móðir Vigdísar, Sigríður Eiríksdóttir, var mikil mannréttindakona
og í því umhverfi var hún alin upp. Sigríður var lengi formaður
Félags hjúkrunarkvenna og var þar í forsvari fyrir stóra
kvennastétt. „Við höfum enn þessar stóru kvennastéttir hér á
landi,“ segir Vigdís.
Það verður þó ekki sagt um Vigdísi að hún hafi farið í
hefðbundinn kvennafarveg. Leið hennar lá til útlanda eftir
menntaskóla þar sem hún stundaði nám. „Við sem komum
heim úr námi frá útlöndum eftir stríðið komum með nýja strauma
og stefnur með okkur. Ég var snemma ákveðin í að fara út og
skoða heiminn sem þótti sérstakt á þeim tíma. Ég vildi ekki
Vigdís Finnbogadóttir á tímamótaári
Það efast enginn um að með kjöri Vigdísar Finnbogadóttur í embætti forseta Íslands fyrir
þrjátíu árum hafi verið brotið blað í sögu kvenréttinda. Vigdís var fyrst kvenna í heiminum
þjóðkjörinn forseti og vakti með því heimsathygli. Hér á landi varð í framhaldinu bylting í
hugarfari til kvenna.
T Trúir á fegurðinaog hið góða orð
6-8 Truir a.. Vigdis.indd 2 6/2/10 6:37:12 PM