Peningamál - 01.08.2000, Side 9

8 PENINGAMÁL 2000/3
Í því sambandi má nefna hagvaxtarhorfur á næsta ári.
Einnig er líklegt að hækkun langtímavaxta á þessu
ári muni draga úr eftirspurnarspennu. Ef verulega
hægir á hækkun fasteignaverðs mun það leggjast á
sömu sveif og lækkun hlutabréfaverðs á undanförn-
um vikum. Jákvæð auðsáhrif, sem líklega stuðluðu
að meiri einkaneyslu en ella á síðasta ári, gætu þá
snúist í andhverfu sínu á næstunni. Lækkun gengis
veldur auðvitað meiri verðbólgu um hríð, en hún
mun hins vegar stuðla að minni innflutningi. Meiri
verðbólga mun rýra kaupmátt að óbreyttum launum,
og það veldur aftur minni einkaneyslu.
Að lokum má nefna í þessu sambandi að atburðir
síðustu vikna í efnahagsmálum og á fjármálamörkuð-
um eru líklegir til að draga úr almennri bjartsýni á
efnahagshorfur, en hún hefur á síðustu misserum
knúið áfram einkaneyslu og dregið úr sparnaði.
Reyndar er hugsanlegt að sparnaður heimila sé tek-
inn að aukast á ný. Það vekur vissar vonir um þetta
að skuldaaukning heimila við lánakerfið var fremur
lítil á fyrsta ársfjórðungi eða 1,3%. Það er að vísu
svipuð aukning og á sama tíma í fyrra, en síðan tók
skuldaaukningin kipp og varð samtals 20% á árinu í
heild. Engin merki eru hins vegar enn um sömu
þróun í útlánatölum bankanna. Áætlanir benda til að
aukin skuldsetning heimilanna hafi aukið greiðslu-
byrði þeirra umtalsvert síðustu þrjú árin. Sú þróun
mun að öðru óbreyttu verða hvati til minni skuldsetn-
ingar og aukins sparnaðar þegar fram líða stundir.
... sem gæti leitt til lækkunar verðbólgu
Lækkun gengis um 4%-5% á undanförnum vikum
mun að öðru jöfnu valda meiri verðbólgu á þessu ári
en spáð var í maí. Sú aukning verður hins vegar tíma-
bundin svo lengi sem hún leiðir ekki til launahækk-
ana. Gangi hjöðnun ofþenslu eftir mun það stuðla að
minni innlendri verðbólgu en ella, og það kemur þá á
móti aukinni innfluttri verðbólgu um hríð. Verðbólga
mun þó hjaðna hægar en áður var talið, og núverandi
spá Seðlabankans um verðbólguþróun á árinu 2001
felur í sér að tólf mánaða verðbólga muni mælast yfir
5½% fram á vormánuði. Gangi það eftir veldur það
óvissu um launaþróun vegna forsendna kjarasamn-
inga um að verðbólga lækki á samningstímabilinu.
Verðbólga gæti þó hugsanlega hjaðnað hraðar eins og
áður hefur verið fjallað um. En í ljósi áhættunnar
vegna ákvæða kjarasamninga er mikilvægt að leita
allra leiða til að draga úr verðbólgu á næstunni.
Miðað við óbreytt gengi spáir Seðlabankinn því
að verðbólga verði rúmlega 5½% milli áranna 2000
og 2001, en tæplega 4% yfir árið 2001. Framreikn-
ingar bankans benda síðan til þess að verðbólga geti
hjaðnað niður í 2½% á næstu tveimur árum þar á
eftir, og stafar það af minnkandi eftirspurnarþrýstingi
þar sem hagvöxtur fer um hríð niður fyrir langtíma-
vöxt framleiðslugetu hagkerfisins og af lítillega
auknu atvinnuleysi og minni spennu á vinnumarkaði.
Forsenda þessa er að gengi krónunnar verði ekki að
marki lægra en nú er. Í því efni er stórfelldur viðvar-
andi viðskiptahalli mikill áhættuþáttur. Því er enn
þörf á aðgerðum sem gætu aukið þjóðhagslegan
sparnað og dregið enn hraðar úr innlendri eftirspurn
en nú er útlit fyrir. Mikilvægt er að þetta verði haft
ríkt í huga við gerð næstu fjárlaga.
Peningastefnan verður áfram aðhaldssöm ...
Svo lengi sem verðbólguhorfur og verðbólguvænt-
ingar haldast langt fyrir ofan það sem ásættanlegt er
til lengdar, ofþenslumerki eru enn í verulegum mæli
til staðar og útlánaþensla er óhófleg er ljóst að engar
forsendur eru til slökunar í peningamálum. Ef horft
er á skammtímavaxtamun gagnvart útlöndum hefur
aðhaldsstig peningastefnunnar sjaldan verið meira
þar sem hann var rúmlega 6% 21. júlí sl. Hins vegar
hafa verðbólguvæntingar aukist, og því felur sami
nafnvaxtamunur ekki í sér sama aðhald og áður. Á
aðra mælikvarða hefur aðhaldsstigið slaknað nokkuð
síðustu vikur sakir hærri verðbólguvæntinga og
lægra gengis. Þannig hafa raunvextir í endurhverfum
viðskiptum Seðlabankans lækkað aftur niður á svip-
að stig og um áramótin, eins og sést á mynd 4.
Skammtímaraunvextir Seðlabankans og
munur millibankavaxta hér og erlendis 2000
Jan. Feb. Mars Apríl Maí Júní Júlí
4,4
4,6
4,8
5,0
5,2
5,4
5,6
5,8
6,0
6,2
6,4
%
Mynd 4
Skammtímaraunvextir
(miðað við verðbólgu-
álag ríkisskuldabréfa)
Munur 3 mán. millibanka-
vaxta hér og í
viðskiptalöndunum