Peningamál - 01.08.2000, Page 18

PENINGAMÁL 2000/3 17
talsverð en getur vart talist öfgakennd (sjá mynd 1).
Þýska markið lækkaði t.d. mun meira gagnvart
Bandaríkjadal á fyrri hluta níunda áratugarins. Þegar
gengi marksins náði lágmarki árið 1985 kostaði
Bandaríkjadalur u.þ.b. 3,3 mörk og hafði það fallið
um 40% á fáum árum. Nú kostar Bandaríkjadalur
u.þ.b. 2 mörk eða álíka mikið og um mitt ár 1989.
Það er m.ö.o. ekkert óvenjulegt eða óeðlilegt við
gengisþróun evrunnar undangengið 1½ ár, nema ef
vera skyldi athyglin sem hún hefur fengið, sem stafar
af því að ýmsir virðast ranglega leggja skammtíma-
gengisþróun evrunnar að jöfnu við styrkleika hennar
til langs tíma. Þvert á móti hefur gengisþróun evr-
unnar verið með þeim hætti sem hæfir stöðu hag-
sveiflunnar á evrusvæðinu í heild. Tiltölulega lágt
gengi evrunnar hefur örvað hagvöxt á evrusvæðinu,
án þess að lækkun hennar frá stofnun EMU hafi kynt
undir verðbólgu.
Sé árangur peningastefnu Seðlabanka Evrópu
metinn í ljósi þess hvernig til hefur tekist við að
halda verðlagi stöðugu á evrusvæðinu það sem af er
verður að telja árangurinn góðan, þótt of snemmt sé
að draga endanlega ályktun. Verðstöðugleiki hefur
verið með ágætum til þessa og hefur verðbólga verið
í sögulegu lágmarki, jafnvel þótt miðað sé við
verðlagsþróun í þeim löndum myntbandalagsins sem
af mestu höfðu að státa í þeim efnum. Verðbólga
er reyndar töluvert meiri en í kjarnalöndunum í
nokkrum jaðarlöndum myntbandalagsins, einkum
Írlandi, eins og fjallað verður um síðar.
Auk þess sem verðlagsþróun hefur verið hagstæð
hefur myntbandalagið staðist ýmsar aðrar prófraunir
sem vert er að geta: myntbandalagið stóð t.d. áfalla-
lítið af sér afleiðingar alþjóðlegu fjármálakreppunnar
sem hófst 1997 og skók stóran hluta heimsbyggð-
arinnar og hægði nokkru meira á hagvexti í sumum
aðildarríkjum myntbandalagsins en öðrum. Opinber
fjármál í aðildarríkjunum hafa styrkst áfram þrátt
fyrir dræman hagvöxt á síðasta ári. Enn sem komið
er bendir því ekkert til þess að myntbandalagið
sundrist innan tíðar vegna þess að þróun opinberra
fjármála fullnægi ekki skilyrðum hagvaxtar- og stöð-
ugleikasáttmálans, eins og svartsýnismenn spáðu.
…en endurspeglar ósamstíga hagsveiflur í Banda-
ríkjunum og Evrópu
Þótt ýmsir hafi orðið fyrir vonbrigðum með ytri
styrkleika evrunnar frá stofnun myntbandalagsins
verður að telja það mikið lán að gengisþróunin varð
ekki með þeim hætti sem sumir gerðu sér vonir um.
Lágt gengi evrunnar hefur hentað efnahagsþróun á
evrusvæðinu ágætlega. Hagvöxtur þar hefur verið
mun minni en í Bandaríkjunum og verðbólga einnig
heldur minni. Lágir vextir og lágt gengi evrunnar
hafa örvað hagvöxt á evrusvæðinu og átt þátt í öflug-
um efnahagsbata sem hófst síðari hluta ársins 1999.
Fyrir dræmum hagvexti á evrusvæðinu fram að þeim
tíma kunna að vera ýmsar ástæður. Nokkur mikil-
vægustu lönd myntbandalagsins urðu fyrir töluvert
meiri beinum efnahagslegum áhrifum af fjármála-
kreppunni sem reið yfir heimsbyggðina árið 1997 en
Bandaríkin, á sama tíma og Bandaríkin tóku við
meginhluta þess fjármagns sem „flúði“ Asíu, Rúss-
land, Rómönsku Ameríku og fleiri svæði. Það kann
einnig að hafa dregið úr hagvexti að í aðdraganda
stofnunar myntbandalagsins þurftu mörg aðildarríki
að herða verulega að í opinberum fjármálum.
Seðlabanki Evrópu brást við dræmum hagvexti
og verðstöðugleika á evrusvæðinu með því að slaka
á peningalegu aðhaldi. Lágir vextir á evrusvæðinu
hafa gert fjárfestingu í bandarískum verðbréfum og
öðrum verðbréfum, sem bera hærri vexti, álitlegri
kost. Ákvörðun gengis á markaði er flókið samspil
undirliggjandi hagþróunar og væntinga markaðsaðila
um framtíðarþróun sem ógerlegt hefur reynst að spá
fyrir af nokkurri vissu. Vart verður þó fram hjá því
horft, eins og sjá má á mynd 2, að vaxtamunur á milli
Bandaríkjanna og Evrópu virðist hafa ráðið miklu
um gengi evru gagnvart Bandaríkjadal frá stofnun
(og raunar einnig fyrir stofnun myntbandalagsins).
Gengi þýsks marks og evru gagnvart
Bandaríkjadal 1981-2000
1982 84 86 88 90 92 94 96 98 2000
mark/US$
Mynd 1
1,0
1,5
2,0
3,0
3,5
2,5
1. Til 20. júlí.Heimild: Datastream.
1
Mánaðarlegar tölur