Peningamál - 01.12.2005, Blaðsíða 45

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
4
45
íbúðaverð á landsbyggðinni reyndar hækkað meira en áður, en á
heild ina litið hefur dregið úr húsnæðisverðbólgunni. Þegar hækkun
ávöxtunarkröfu íbúðabréfa skilar sér að fullu í vaxtahækkun íbúðalána
má búast við að húsnæðismarkaðurinn kólni enn frekar. Til viðbótar
hafa bankarnir ýmist formlega eða óformlega lækkað á ný hámarks-
veðhlutföll lána sem þeir veita. Hvort tveggja mun sérstaklega kæla
markaðinn fyrir stærri eignir, eins og þegar er sýnilegt.
Líklegt er að áhrif vaxtabreytinga á húsnæðismarkaðinn verði
meiri nú en áður af tveimur ástæðum: Í fyrsta lagi er bilið á milli
mark aðs verðs húsnæðis og langtímajafnvægisverðs líklega meira
en nokkru sinni fyrr. Í öðru lagi felur afnám hafta það í sér að láns-
fjárhæðin takmarkast í fleiri tilvikum en áður af mati á greiðslugetu
lántaka fremur en öðrum takmörkunum, svo sem veðrými eignar eða
reglum um hámark láns. Því er ekki útilokað að fasteignaverð geti
lækkað á næstu árum, en ekki er gert ráð fyrir því að slíkt gerist á
spátímanum í þeim dæmum sem rakin hafa verið hér að framan.
...og gjörbreyta samsetningu verðbólgunnar
Fyrirsjáanlegt er að verulega muni draga úr árshraða húsnæðisverð-
bólgu á næstu mánuðum vegna svokallaðra grunnáhrifa, þ.e.a.s. þeg-
ar þeir mánuðir sl. vetur sem húsnæðisliður vísitölunnar hækk aði mest
hverfa úr tólf mánaða samanburðinum. Kólni húsnæðismarkaðurinn
fyrr en nú er fyrirsjáanlegt mun það hafa veruleg áhrif á verðbólgu-
horfur á næstu árum og leiða til enn hraðari hjöðnunar húsnæðis-
verðbólgu. Það gerist einkum með tvennum hætti: Í fyrsta lagi mun
draga hratt úr verðhækkun eigin húsnæðis í vísitölu neysluverðs, sem
undanfarið ár hefur skýrt þorra verðbólgunnar. Í öðru lagi mun lækkun
fasteignaverðs draga úr eftirspurn, leiða til minni framleiðsluspennu
og því minni verðbólgu. Þessi hjöðnunaráhrif vega á móti áhrifum
lækk andi gengis krónunnar á verðbólguna.
Hvort húsnæðisliður er með í vísitölunni skiptir ekki meginmáli
fyrir framkvæmd peningastefnunnar
Seðlabankinn hefur verið gagnrýndur fyrir að taka ekki tillit til þess
við ákvarðanir í peningamálum hvernig verðbólgan er saman sett.
Bent hefur verið á að verðbólga samkvæmt hinni samræmdu vísitölu
neyslu verðs ESB (HICP) hafi verið minni en markmið bankans, enda
skýrist verðbólga að mestu leyti af hækkun húsnæðisverðs sem sé
öðrum þræði eignaverð og ætti því að liggja utan áhrifasviðs peninga-
stefn unnar. Þessi gagnrýni felur í sér grundvallarmisskilning á því hvað
ræður vaxtaákvörðunum Seðlabankans. Stýrivaxtahækkanir Seðla-
bank ans beinast ekki gegn liðinni verðbólgu, enda hefur bankinn ekki
frekar en aðrir mikil áhrif á það sem liðið er, heldur þeirri verðbólgu
sem bankinn sér framundan. Húsnæðisverðbólga liðins tíma hefur hins
vegar bæði vísbendingargildi um og áhrif á framtíðarverðbólgu.
Aðhald peningastefnunnar hefur aukist töluvert frá
septembermánuði...
Vaxtahækkunin í september skilaði sér að fullu í hækkun raunstýri-
vaxta og miðlun peningastefnunnar um vaxtarófið hefur miðað tölu-
vert áfram, eins og greint var frá í kafla III. Auk þess felst aukið aðhald
1
2
3
4
5
6
7
8
200520042003
Verðbólguvæntingar almennings
Verðbólguspár sérfræðinga á markaði
Verðbólguspá 2 ár fram í tímann
Verðbólguspá 1 ár fram í tímann
Raunstýrivextir miðað við:
%
Mynd IX-5
Raunstýrivextir
3. janúar 2003 - 11. nóvember 2005
Verðbólguvæntingar almennings til næstu tólf mánaða voru kannaðar
um mánaðarmót ágúst og september og um mánaðarmót október og
nóvember, fyrra gildi verðbólguspár sérfræðinga á markaði miðar við
tólf mánaða verðbólgu til loka árs 2006, seinna gildi miðar við verð-
bólgu næstu tólf mánuði.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
Mynd IX-6
Raunstýrivextir
8. janúar 1997- 8. nóvember 2005
Verðbólguvæntingar almennings
Verðbólguspár sérfræðinga á markaði
Verðbólguálag ríkisbréfa til átta ára
Verðbólguálag ríkisbréfa til tveggja ára
Verðbólguvæntingar almennings til næstu tólf mánaða voru kannaðar
um mánaðarmót ágúst og september og um mánaðarmót október og
nóvember, fyrra gildi verðbólguspár sérfræðinga á markaði miðar við
tólf mánaða verðbólgu til loka árs 2006, seinna gildi miðar við verð-
bólgu næstu tólf mánuði.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Raunstýrivextir miðað við:
0
1
2
3
4
5
6
7
8
200520042003200220012000199919981997
0
2
4
6
8
10
20052003200119991997 20001998 2002 2004
Vísitala neysluverðs
Samræmd vísitala neysluverðs
12 mánaða breyting vísitölu (% )
Mynd IX-4
Vísitala neysluverðs og samræmd vísitala
neysluverðs
Mánaðarlegar tölur janúar 1997 - nóvember 2005
Heimild: Hagstofa Íslands.