Peningamál - 05.11.2014, Blaðsíða 10

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
4
10
EFNAHAGSHORFUR OG HELSTU ÓVISSUÞÆTTIR
Efnahagshorfur munu að hluta ráðast af umfangi framkvæmda í
orkufrekum iðnaði
Eins og rakið er í ágústhefti Peningamála gerir grunnspá bankans
ekki lengur ráð fyrir því að ráðist verði í framkvæmdir tengdar álveri
Norðuráls í Helguvík á spátímanum. Hins vegar er gert ráð fyrir fram-
kvæmdum í tengslum við uppbyggingu á þremur kísilverum sem
áætlað er að hefji framleiðslu á árunum 2016-2017. Hugmyndir eru
einnig uppi um byggingu fjórða kísilversins sem er nokkru stærra en
hin þrjú og verði af því er áætlað að það hefji framleiðslu á svipuðum
tíma. Gangi það eftir gæti fjárfesting í orkufrekum iðnaði því orðið
töluvert meiri á næstu árum en gert er ráð fyrir í grunnspánni. Vöxtur
þjóðarútgjalda gæti þá orðið um 1-1½ prósentu meiri á ári á næstu
tveimur árum en hagvaxtaráhrifin yrðu heldur minni þar sem þessari
fjárfestingu fylgir töluverður innflutningur á fjárfestingarvöru auk þess
sem hærra gengi og hærri vextir vega á móti. Hagvöxtur gæti því
orðið allt að ½ prósentu meiri á næstu tveimur árum (mynd I-16).
Frekari framkvæmdir myndu einnig leiða til aukins útflutnings þegar
framleiðsla hefst en áhrifa þeirra fer fyrst að gæta undir lok spátímans
sem hér er horft til.
Reynslan af ítrekuðum töfum við uppbyggingu álversins í
Helguvík sýnir að grunnspáin gæti einnig falið í sér of bjartsýnar for-
sendur um framkvæmdir í orkufrekum iðnaði. Mynd I-16 sýnir því
einnig dæmi þar sem ekki verður af neinum framkvæmdum tengdum
kísilverum á spátímanum. Fjármunamyndun yrði að öðru óbreyttu
veikari en í grunnspánni og vöxtur þjóðarútgjalda minni. Áhrifin á
hagvöxt eru minni þar sem innflutningur verður minni og lægri vextir
og lægra gengi krónunnar vega á móti. Hann gæti þó orðið um 0,7
prósentum minni á næsta ári.
Þrálátar verðbólguvæntingar gætu grafið undan efnahagsbatanum
Frá því að verðbólgumarkmiðið var tekið upp vorið 2001 og þar til
nýlega hefur Seðlabankanum gengið frekar illa að tryggja verðstöðug-
leika og hefur verðbólga ítrekað verið yfir markmiði og stundum tölu-
vert.3 Þessi slaki árangur hefur veikt trúverðugleika peningastefnunnar
og áhrifa hans gætir enn í mótun hennar (sjá kafla III).
Í grunnspánni er gert ráð fyrir að langtímaverðbólguvænt-
ingar verði í takt við verðbólgumarkmiðið á meginhluta spátímans.
Hugsanlegt er að matið byggist á of bjartsýnum forsendum og að
lengri tíma taki að skapa verðbólguvæntingum kjölfestu og því gæti
undirliggjandi verðbólguþrýstingur verið vanmetinn. Verði verð-
bólgu væntingar þrálátari þyrftu vextir Seðlabankans þá að öðru
óbreyttu að vera hærri en í grunnspánni. Hagvöxtur yrði þá minni og
slakinn í þjóðarbúinu meiri svo að tryggja megi að verðbólga haldist
nálægt markmiði þrátt fyrir þrálátar verðbólguvæntingar. Mynd I-17
sýnir þetta: haldist langtímaverðbólguvæntingar nálægt 4% á spá-
tímanum og sé áhættuþóknun vegna óvissra verðbólguhorfa hærri
en í grunnspánni þurfa vextir bankans að vera nokkru hærri en í
grunndæminu og gæti vöxtur þjóðarútgjalda þá mögulega verið um
½ prósentu minni á ári á næstu tveimur árum og hagvöxtur um 0,3
3. Sjá nánar umfjöllun um árangur peningastefnunnar í kafla 3 í „Valkostir Íslands í gjald-
miðils- og gengismálum“, Sérrit nr. 7.
1. Myndin sýnir gengisforsendu grunnspár Peningamála 2012/4-2014/3
yfir tímabil elstu spárinnar (til fjórða ársfjórðungs 2015).
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Vísitala
Mynd I-15
Gengisforsenda grunnspár Peningamála -
bil síðustu 8 spáa1
PM 2014/4
PM 2014/3
Miðgildi síðustu 8 spáa
Bil 1. og 3. fjórðungs síðustu 8 spáa
Bil hæsta og lægsta gildis síðustu 8 spáa
200
205
210
215
220
225
230
235
240
2010 2011 2012 2013 2014 2015
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Frávik frá grunnspá (prósentur)
Mynd I-16
Fráviksdæmi með mismunandi umfangi
í framkvæmdum við kísilver
Hagvaxtaráhrif framkvæmda við fjögur kísilver í
stað þriggja
Hagvaxtaráhrif ef það eru engar framkvæmdir
við kísilver
-0,8
-0,6
-0,4
-0,2
0,0
0,2
0,4
0,6
2017201620152014
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Frávik frá grunnspá (prósentur)
Mynd I-17
Fráviksdæmi með hægari hjöðnun verðbólgu-
væntinga og meiri verðbólguóvissu
Hagvaxtaráhrif hægari hjöðnunar langtímaverðbólgu-
væntinga og meiri óvissu um verðbólguhorfur
-0,5
-0,4
-0,3
-0,2
-0,1
0,0
2017201620152014