Peningamál - 05.11.2014, Blaðsíða 11

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
4
•
4
11
EFNAHAGSHORFUR OG HELSTU ÓVISSUÞÆTTIR
prósentum minni. Kostnaðurinn við að halda verðbólgu við markmið
yrði því meiri en í grunndæminu.
Launahækkanir í komandi kjarasamningum gætu reynst meiri en
gert er ráð fyrir í grunnspánni
Umsamin laun hafa hækkað heldur meira undanfarið en gert var ráð
fyrir í síðustu spám bankans og í grunnspánni er gert ráð fyrir tiltölu-
lega ríflegum launahækkunum á meginhluta spátímans. Eigi að síður er
ekki búist við því að þær verði það miklar að þær tefli verðstöðugleika í
tvísýnu. Söguleg reynsla bendir þó til þess að töluverð hætta sé á enn
meiri launahækkunum. Verði launahækkanir umtalsvert meiri en gert
er ráð fyrir í grunnspánni og langt umfram það sem framleiðnivöxtur
gefur tilefni til myndu verðbólguhorfur versna töluvert. Auknum
launakostnaði yrði líklega að hluta velt út í verðlag og meiri þrýstingur
yrði á gengi krónunnar. Líklegt er að fyrirtæki myndu einnig bregðast
við hærri launakostnaði með því að draga úr ráðningu starfsfólks
eða með uppsögnum og fjárfesta minna en ella. Vextir Seðlabankans
yrðu að vera hærri til að vega á móti auknum verðbólguþrýstingi sem
myndi auka enn frekar á neikvæð áhrif aukins launakostnaðar. Bakslag
gæti því orðið í efnahagsbatanum með hægari hagvexti og meira
atvinnuleysi. Eins og rakið er í fráviksdæmi í kafla I í Peningamálum
2013/4 gæti verðbólga orðið hátt í 1 prósentu meiri eftir tvö ár nemi
launahækkanir meðalhækkun launa síðasta aldarfjórðungs. Á sama
tíma gæti atvinnustigið orðið 2% lægra en ella.
Erfitt að meta slakann í þjóðarbúskapnum
Samkvæmt grunnspánni er slakinn í þjóðarbúskapnum nánast horfinn
og horfur á að framleiðsluspenna myndist sem hjaðnar ekki fyrr en
langt er liðið á spátímann. Um þetta mat ríkir auðvitað óvissa (sjá
umfjöllun í rammagreinum IV-1 í Peningamálum 2011/4 og IV-2 í
Peningamálum 2013/4). Eins og rakið er hér að ofan eru alþjóðlegar
hagvaxtarhorfur óvissar og miklar breytingar á umfangi framkvæmda
í orkufrekum iðnaði gætu leitt til breytinga á þessu mati. Bann við
verðtryggðum langtímalánum til húsnæðiskaupa gæti einnig dregið
úr vexti einkaneyslu á næstu árum sem myndi leiða til þess að slakinn
verði að öðru óbreyttu meiri en gert er ráð fyrir í grunnspánni (sjá
Peningamál 2014/2).
Matið á núverandi stöðu og nýliðinni þróun er ekki síður háð
óvissu, eins og nýlegar breytingar á sögulegum tölum þjóðhagsreikn-
inga sýna. Flestar þeirra vísbendinga sem bankinn horfir á við mat á
framleiðsluspennu benda til þess að slakinn sé nánast horfinn eða við
það að hverfa (mynd I-18). Þannig benda vísbendingar frá vinnu-
markaði, hvort sem horft er til fráviks atvinnuleysis frá jafnvægisgildi
eða fráviks hlutfalls launa af þáttatekjum frá langtímameðaltali, til þess
að slakinn á vinnumarkaði sé nálægt því að hverfa. Aðrar vísbendingar
gætu hins vegar bent til að slakinn sé vanmetinn. Þannig gefa vís-
bendingar úr svörum forráðamanna fyrirtækja til kynna að einhver
slaki sé enn til staðar þótt hann virðist einnig vera að hverfa sé horft á
þennan mælikvarða. Nýlegt mat Efnahags- og framfarastofnunarinnar
(OECD) bendir einnig til þess að enn sé einhver slaki til staðar en að
hann hverfi á næsta ári.
1. Tveir mælikvarðar á fráviki atvinnuleysis frá jafnvægisatvinnuleysi
(sjá rammagrein VI-1 í PM 2013/4), hlutfall launa af vergum
þáttatekjum, ásamt tveimur spurningum úr könnun Capacent Gallup
um getu fyrirtækja til að mæta óvæntri framleiðsluaukningu og hvort
þau búa við skort á starfsfólki (frávik frá meðaltali endurskalað þannig
að staðalfrávik þess sé það sama og metinnar framleiðsluspennu).
Heimildir: Capacent Gallup, Hagstofa Íslands, OECD, Seðlabanki Íslands.
% af framleiðslugetu
Mynd I-18
Mismunandi mat á framleiðsluspennu
2006-20141
PM 2014/4
Mat OECD
Efri og neðri mörk vísbendinga um framleiðsluspennu
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014