Málfregnir - 01.12.1990, Síða 17

kennurum í íslenskum fræðum, en þá
þótti frumvarpshöfundum æskilegt að
stofna sérstaka þriggja manna nefnd til
að sinna málefnum mannanafna og skera
úr ágreiningi. I henni skyldu eiga sæti
tveir kennarar heimspekideildar og einn
kennari í lögfræði í Háskóla íslands,
skv. 21. gr. frumvarpsins (Alþt. 1955 A,
432). Þetta var eðlileg tillaga á þessum
tíma, mörgum árum áður en íslensk
málnefnd var stofnuð (1964), og jafnvel
ekki fráleitt að taka hana óbreytta í
stjórnarfrumvarpið 1971 (28. gr.) þegar
málnefndin var enn eins og óskrifað
blað. Hins vegar á ekki við nú að halda
þessum ákvæðum efnislega óbreyttum
eins og gert er ráð fyrir í 17. gr. hins nýja
frumvarps og stofna til slíkrar nefndar
án nokkurra tengsla við íslenska mál-
nefnd.
Undanfarin 10 ár hefir málnefndin
verið stórefld, fyrst stækkuð úr þriggja í
fimm manna nefnd og er nú orðin 15
manna nefnd með fimm manna stjórn
frá 1. janúar 1990. Með löggjöfinni um
málnefndina 1984, ásamt stofnun ís-
lenskrar málstöðvar, og með stækkun
nefndarinnar í fyrra var löggjafinn í
rauninni að leggja áherslu á málpólitískt
vægi Islenskrar málnefndar og víðtækt
verksvið hennar. Hún er sú stofnun í
landinu sem á að hafa heildartök á öllum
þáttum íslenskrar málræktar. Pannig er
nokkur trygging fyrir því að samræmdri
stefnu sé fylgt í málpólitískum efnum, en
lítil hætta á árekstrum milli nefnda eða
stofnana sem gætu verið að togast á um
einstök málefni.
í bréfi, sem formaður íslenskrar mál-
nefndar, Kristján Árnason dósent, skrif-
aði menntamálanefnd neðri deildar Al-
þingis 25. apríl sl., segir svo m.a.:
Ég er samþykkur hugmyndinni um þessa
nefnd [þ.e. mannanafnanefnd], en lrins vegar
er augljóst, að starf hennar tengist að ein-
hverju leyti starfi íslenskrar málnefndar,
t.a.m. hvað varðar álitamál um hluti eins og
ritun nafna. Málnefndin hefur í hyggju að
koma á fót sérstakri stafsetningar- og töku-
orðanefnd, sem fjalli um stafsetningu, þ. á m.
stafsetningu tökuorða, og væri ófært ef ósam-
ræmi kæmi upp milli starfa hennar annars
vegar og mannanafnanefndar hins vegar.
íslensk málnefnd er hlynnt því að stofn-
uð verði sérstök mannanafnanefnd, en
hún telur ákvæði 17. gr. um tilnefningu í
nefndina úrelt. Hér má benda á ákvæði í
2. gr. laga um íslenska málnefnd um að
nefndin hafi samvinnu við þá sem fást
við mannanöfn. Eðlilegt væri því að mál-
nefndin tilnefndi einn mann og heim-
spekideild einn - og sama gilti um vara-
menn. Pað ætti að tryggja nauðsynleg
tengsl. Þá er óæskilegt að manna-
nafnanefnd úrskurði um beygingu manna-
nafna (sbr. 3. tölul. 1. mgr. 18. gr. frum-
varpsins) án samráðs eða samvinnu við
íslenska málstöð. Að öðru leyti skal vís-
að til orða formanns hér á undan.
II. Um kenninöfn
Tveir nafnsiðir
Allt frá upphafi íslandsbyggðar hefir
verið siður að kenna sig við föður (eða
móður). Það er eitt af þjóðareinkennum
íslendinga. Ættarnöfn komu ekki til sög-
unnar fyrr en á 17. öld og þá að erlendri
fyrirmynd. Hinn nýi siður fór ekki að
tíðkast að neinu ráði fyrr en eftir miðja
18. öld og jafnvel síðar. Pótt andæft hafi
verið gegn notkun ættarnafna, m.a.s. í
gildandi mannanafnalögum nr. 54/1925,
hefir hann náð að festa sig svo í sessi að
nú eru tveir nafngiftarsiðir tíðkaðir í
landinu og allmörg ættarnöfn m.a.s.
lögvernduð.
Ýmsir áhrifamenn í þjóðlífinu hófu
17