Skírnir - 01.01.1958, Síða 40

38
Karl-Hampus Dahlstedt
Skirnir
virðist sem ekki væri erfitt að marka á uppdrátt mikinn fjölda
einstakra fyrirbæra í íslenzkum mállýzkum með innritun
orðmynda eða mismunandi merkja á þá staði, þar sem þau
koma fyrir. Þetta nær einkum til útbreiðslu ákveðinna orða
og merkinga, en að öllum líkindum einnig til framburðar
og beygingar orða.
Á þessari öld hefur mikill fólksflutningur átt sér stað á
Islandi. Eftir mínu viti er hann tiltölulega meiri en í Svíþjóð,
og felur í sér að mestu leyti aðstreymi til bæja og þorpa. Um
aldamótin bjuggu í kaupstöðum 13% af öllum íbúxun Islands,
er töldust þá 78500 manns. f þorpum bjuggu þá 7% og í
sveitunum 80%. Árið 1950 hafði hlutur kaupstaðanna aukizt
í 61% af öllum landsmönnum, þá nærri 150000 að tölu, og
þorpanna í 12%, en í sveitunum voru aðeins 27%.
fslenzkur mállýzkulandfræðilegur uppdráttur með mynd-
dæmum hlýtur þess vegna að takmarkast við sveitimar —
eins og yfirleitt í Svíþjóð — og taka einungis tillit til heil-
steypts og óblandaðs efniviðar, sem er dreginn að eftir hrepp-
um og byggður á framburði gamalla, innfæddra heimildar-
manna, er eiga foreldra innanhéraðs. Nota ætti við þetta
hreppinn sem hina smæstu landfræðilegu einingu og
setja sýnishornin frá hverjum hreppi á uppdráttinn við mið-
stöð hans.
í raun og vem mundi á margan hátt vera auðveldara og
árangursríkara viðfangsefni að koma á fót íslenzku safni af
mállýzkukortum en sænsku. Landið er ekki alltof stórt og
auk þess vel afmarkað í allar áttir; um einhver óljós landa-
mæri frá náttúmnnar hendi eða frá sögulegu sjónarmiði —
eins og í Skandinavíu — er ekki að ræða. Ekki heldur er
hægt að tala um neinar gagnkvæmar yfirfærslur við tungur
grannlandanna.
Slíkt kortasafn íslenzkra mállýzkna mundi ekki aðeins hafa
gildi fyrir þekkingu á nútímaíslenzku, heldur einnig fyrir
íslenzka málsögu, málfræði og örnefnarannsóknir. Það mundi
enn fremur varpa ljósi á foma menningu þjóðarinnar, sam-
gönguleiðir, verzlunarleiðir og byggðasögu.
Þar að auki má nefna, að forsendurnar fyrir mállýzku-