Skírnir - 01.04.1998, Page 40

34
ÁRNI BERGMANN
SKÍRNIR
hugsanlega spillt því sérstæða mannlífi sem hann finnur á Islandi
og þar með stendur honum stuggur af sterkum erlendum áhrifum
úr einni átt - þ.e.a.s. frá Bandaríkjunum.
Tvískipting heimsins í kalda stríðinu kemur því alls ekki í veg
fyrir að Steblin-Kamenskij lýsi íslensku samfélagi sem góðum fé-
lagsskap. Rit hans um íslenska menningu segir þá sögu að á
Islandi sé fagurt mannlíf og er það einkum þakkað því að þjóðin
hafi forna menningu sína í heiðri og svo því að hún sé fámenn.
„Hjá lítilli þjóð týnist einstaklingurinn ekki í fjöldanum", hann á
auðveldara en stórþjóðarmaður með að láta að sér kveða og gott
af sér leiða og það á fleiru en einu sviði (bls. 9). Með öðrum orð-
um: Islendingar eru lausir undan ýmsu böli sem hrjáir stærri
þjóðir, t.d. böli þröngrar sérhæfingar. En hér er ekki látið staðar
numið í samanburði. Island er í augum Steblins-Kamenskijs ekki
aðeins betra samfélag en menn hitta fyrir á öðrum og voldugri
Vesturlöndum. Það er að ýmsu leyti betri samastaður en Sovét-
ríkin sjálf. Þetta er að vísu ekki sagt beinum orðum, en engu að
síður má hæglega sjá í Islandslýsingu hans viðleitni til að gera Is-
land að einskonar bækistöð fyrir skæruhernað gegn ýmsu í sjálfs-
mynd (og sjálfsánægju) Sovétríkjanna sem og gegn „opinberum“
sannleika um pólitískan veruleika samtímans.
Steblin-Kamenskij finnur sér mörg dæmi úr fortíð og nútíð til
að sýna fram á að Islendingar séu einkar umburðarlyndir í trú-
málum og ofstopalitlir í skoðunum. Umburðarlyndið stuðli að
því að gera þjóðina friðsama og gestrisna, frábitna hermennsku
og ofbeldi. Hann segir Islendinga einlæga ættjarðarvini en um
leið lausa við oflæti, sjálfshól og fordóma í garð annarra þjóða.
Þeir taki hverjum manni vel og umgangist alla sem jafningja. Þeir
fá um leið ómælt lof fyrir dugnað og vinnusemi. I ferðapistli læri-
sveins Steblins-Kamenskijs, Valeris Berkovs í Novyj mir er tekið
undir þetta: „Aldrei varð ég þess var að Islendingar litu niður á
menn sem stunda erfiðisvinnu. Maðurinn er metinn fyrst og
fremst eftir því hver hann er sem manneskja en ekki eftir því
hvaða stöðu hann gegnir.“ Berkov lætur og að því liggja að á Is-
landi rætist gamall draumur um að borgarbúar og sveitamenn
umgangist eins og jafningjar og séu í nánum tengslum hverjir við
aðra - enda sé það í anda þess að í landinu sé enginn rígur milli