Skírnir - 01.04.1998, Blaðsíða 56

50
ÁRNI BERGMANN
SKÍRNIR
menntaflokki sem kom út á áttunda áratugnum í 300 þúsund
eintökum.54 Sumir þeirra sem í Sovétríkjunum skrifuðu ritgerðir
um verk Halldórs létu sem ekkert hefði gerst og kannski vissu
þeir ekki betur. Samt varð ekki hjá því komist að bregðast með
einhverjum hætti við fráhvarfi Halldórs frá sovésku fagnaðarer-
indi. Þess var þá gætt að segja sem fæst og draga sem mest úr
breytingum sem orðið höfðu á viðhorfum skáldsins.
Þetta sést vel á þeim tvískinnungi sem finna má í bók
Krymovu og Pogodins um Laxness sem út kom árið 1970. Ann-
arsvegar er haldið til streitu mörgu úr fyrri pólitískum útlistunum
á verkum skáldsins og minnt á vinsamleg ummæli hans um Sovét-
ríkin. Hinsvegar er það játað með semingi að hann hafi í
Skáldatíma „hrifist með öldu vonbrigða“ með Sovétríkin eins og
„nokkur hluti vesturevrópskra menntamanna“ og reyndar viður-
kennt að hann hafi gildar ástæður til þess - en síðan er farið út í
aðra sálma (bls. 86). Síðar í sömu bók segir svo að á seinni árum
séu verk Halldórs misjafnari að gæðum en áður og er það rakið
til þess að hann fari stundum villur vegar vegna „árekstra milli
raunsæis og módernískra tilhneiginga“ (bls. 195). Auk þess gæti
hjá Halldóri pólitískrar þreytu, honum hætti til að skoða deilu-
mál úr írónískri fjarlægð, í greinum hans fari töluvert fyrir „háðs-
legum snobbisma, óvissu í málflutningi sem og röngu mati og
skoðunum - bæði um pólitísk og listræn efni“ (bls. 204).
Nokkrum síðum síðar endar bókin þó á miklu lofi um skáldsnill-
ing sem hafi manna best kunnað að gera verk sín nauðsynleg og
skiljanleg alþýðu.
Menning, pólitík og landbúnaður
Vafalaust settu þeir Steblin-Kamenskij og Halldór Laxness hvor
með sínum hætti mestan svip á þá Islandsmynd sem brugðið var
upp í Rússlandi á síðustu þrem til fjórum áratugum Sovéttímans.
54 Árið 1977 var mikið Laxnessár í Sovétríkjunum: Sjálfstœtt fólk og íslands-
klukkan komu út í hinum mikla Heimsbókmenntaflokki (Biblioteka
vsemirnoj literatúry) og að auki komu Atómstöðin, Brekkukotsannáll og
Paradísarheimt út í bókaflokknum Mastera sovremennoj prozy (Meistarar
samtímaprósa) í 100 þúsund eintökum.