Skírnir - 01.04.1998, Page 88

82 BERGLJÓT SOFFÍA KRISTJÁNSDÓTTIR SKÍRNIR
sem til þess var ætlast og lesið íróníu eða paródíu sem alvöru,
jafnvel þegar samtímabókmenntir áttu í hlut. Gott dæmi er
Gerpla Halldórs Laxness - t.d. hvernig menn hafa einatt látið
vera að hlæja að lýsingum á ,friði‘ Þorgils Arasonar (sbr. Bergljót
Kristjánsdóttir 1988:289-92)
Þegar rætt er um skáldskap Steinunnar Finnsdóttur skiptir
ekki litlu að varðveitt er örstutt samtímaheimild um hana sem
segir „var kát og skáldmælt" Qón Halldórsson 1983:13). I huga
eins samtímamanna hennar eru kátína hennar og skáldskapur
m.ö.o. svo nátengd að hann nefnir þau í sama orðinu. Þar með
ættu lesendur hennar að vera viðbúnir glensi, skopi og háði í
verkum hennar en ekki gefa sér að hverja ljóðlínu skuli skilja
bókstaflegum skilnmgi - jafnvel þar sem niðurröðun efniseininga
og ljóðmál bendir eindregið til að um kímni eða háð sé að ræða.
Hinu má heldur ekki gleyma að drjúgar heimildir eru til um
hvað Islendingum hefur þótt fyndið í aldanna rás. Irónía og skop
eru t.d. ríkt einkenni á kveðskap þeirra, fornum og nýjum, og
reyndar vikið að lasti með lofi bæði í Prologus Heimskringlu (sjá:
Snorri Sturluson 1991:2) og þriðju málfræðiritgerðinni. I síðar-
nefnda verkinu er það nefnt „lof með háði sett“ og flokkað með
fígúrum þegar íróníu er lýst:
Ironiam gjörir gagnstaðligt mál það er hún vill merkja sem í Kúgadrápu:
Meginhræddir eru menn við kúga/meiri ertu hverjum þeira. Hér er óeig-
inleg framfæring og líking því að lof er með háði sett. Þessi figura er oft
sett í skáldskap. (STUAGNL XII: 30)23
I fornum kvæðum má og finna grótesk einkenni. Gúrjevítsj
(1992:160-76) nefnir t.d. að í Eddukvæðum sé skopast að guðun-
um - hið háa verður þar með lágt - og Svanhildur Oskarsdóttir
(1994:768) hefur leitt gild rök að því að í Ynglingatali sé mönnum
boðið „að hlæja að hetjudauða konungsins“.
Sumir kappanna er Steinunn nefnir koma einnig við sögur
sem eru þekktar fyrir háð og grótesku. Reyndar er ekki víst að
23 Enda þótt útgáfan sé stafrétt eru stafsetning og greinamerkjasetning hér færð í
nútímahorf.