Skírnir - 01.04.1998, Page 90

84
BERGLJÓT SOFFÍA KRISTJÁNSDÓTTIR
SKÍRNIR
ræðum stíl lýsir ef til vill brautryðjandastaða hennar. Hún er að
yrkja á tímaskeiði þegar læsum konum fjölgar (Loftur Guttorms-
son 1989:129) og stöku karlmaður er tekinn að líta svo á að það
sé ómaksins vert að halda kveðskap kvenna til haga. Af fátækleg-
um ummælum samtímaheimilda um Steinunni og varðveislu
kveðskapar hennar má ráða að skáldgáfa hennar hefur verið við-
urkennd að einhverju leyti. Sú viðurkenning mun þó hafa verið
undantekning en ekki regla þegar konur á hennar tíð áttu í hlut -
almennt var konum ætlað annað hlutverk en að yrkja. Og einmitt
það kann að hafa átt þátt í hvernig Steinunn fjallar um hetjurnar.
Erfitt er hins vegar að segja til um hvort hún hefur valið að vera
tvíbent og tvíræð í ummælum sínum um þær eða hvort hún hefur
óafvitandi þrætt veg einhvers konar málamiðlunar.
Nú er það reyndar rótgróin aðferð í evrópskum bókmenntum
að tvinna saman gaman og alvöru, lof og háð (sjá: t.d. Curtius
1967:419-34 og Gúrjevítsj 1986:268-72). Því væri kannski ekki
ástæða til að leita samfélagslegra skýringa á tvíræðni í kappa-
kvæðinu nema af því að í mansöngvum rímna Steinunnar má sjá
ólíkindalæti, kímni og tvískinnung sem virðast sömu ættar. Og
svo merkilega vill til að það er ekki síst þegar skáldkonan fjallar
um tvenndina karlar- konur eða ,afsakar‘ eigin skáldskap (sjá t.d.:
Bergljót Soffía Kristjánsdóttir 1996:201-206).
En hvernig svo sem menn kjósa að túlka viðtökur við kvæði
Steinunnar, er ljóst að skáldkonan í Höfn var spéfugl. Meðan hún
dró líkingar af matargerð og hreingerningum til að skopast að
fornum íslenskum hetjum, líktu menn suður í álfu hinu óvænta,
beitta og fyndna við salt. Skáldið Constantijn Huygens ráðlagði
mönnum að „salta“ mál sitt minna en svo, að „bóndadurgar“
gætu áttað sig á því, og fullyrti að „ekki einn“ lesandi af hundrað
skildi „hið sanna salt“:
A quick, and salted poem, to amuse the clever folks,
Is not a food to please the tongues of common blokes:
Salt your speech; less than a salt dish yokels comprehend;
Not one in hundred readers, the true salt understands.
(Westermann 1997:167)