Skírnir - 01.09.1999, Blaðsíða 233

SKÍRNIR
STJÓRNARSKRÁRFESTA
479
meirihluta í veigamiklum málum, sérstaklega ef viðkomandi
ákvörðun getur haft afdrifaríkar afleiðingar í för með sér fyrir lít-
inn hluta þjóðarinnar. Hið sama á þá við um afsal fullveldis til yf-
irþjóðlegra stofnana. Vert væri að velta því alvarlega fyrir sér
hvort ekki ætti að styrkja endurskoðunarvald hæstaréttar
varðandi lagasetningu í slíku samhengi.
Ef litið er til þess að á Islandi eru gróf mannréttindabrot
fátíðari en annars staðar í veröldinni ættu menn að vera óhræddir
við að nota það tækifæri sem endurskoðun stjórnarskrárinnar
býður upp á og taka helstu mannréttindasamninga sem Islending-
ar eiga aðild að inn í stjórnarskrána.
Það krefst hugrekkis að taka á erfiðum og flóknum málum
sem vitað er að valda deilum en það er kjarkleysi að koma sér hjá
því að efna loforð sem þjóðinni var gefið þegar stofnun lýðveldis-
ins var ákveðin. Það er engan veginn víst að Islendingar verði
hamingjusamari eða þeim farnist betur í efnahagsmálum með
nýrri stjórnarskrá, en málið snýst ekki um það. Með því að lýsa
yfir sjálfstæði og krefjast þess að vera taldir með í samfélagi
frjálsra og fullvalda þjóðríkja, skuldbundu Islendingar sig til að
upphugsa og leggja grundvöll að sambýli ríkis og samfélags í eig-
in landi, og það á grundvelli lýðræðis og mannréttinda. Ef okkur
er alvara með tilrauninni ísland verður að vera hægt að finna
meginreglum stjórnarskrárfestunnar stað í stjórnarskránni, jafn-
vel þótt það þrengi athafnaramma stjórnvalda.
Lýðræðið er ófullkomið en eins og Churchill benti réttilega á
þá er öll önnur þekkt stjórnskipan sýnu lakari. Ef lýðræðið sem
við búum við takmarkast við vilja einfalds meirihluta fulltrúa á
Alþingi getur svo farið að hluti samfélagsins telji sig ekki bund-
inn af ákvörðunum löggjafarsamkundunnar. Niðurstaðan væri þá
á endanum sú að lýðræðið, eins og það hefur verið viðhaft, væri
farið að grafa sér sína eigin gröf. Þegar til lengri tíma er litið hlýt-
ur það að vera farsælla að taka tillit til sem flestra þegar ráðið er
um frelsi og velferð einstaklinga og hópa. Ekkert í sögu mann-
kynsins bendir til þess að meirihlutinn í gefnu samfélagi hafi oftar
rétt fyrir sér en þeir sem eru í minnihluta, frekar að þessu hafi
verið öfugt farið.
Agúst Þór Arnason