Skagfirðingabók - 01.01.1999, Qupperneq 99

TIL SMJÖRS ER AÐ VINNA EN EI TIL FLAUTA
bændur voru því undir þrýstingi þeirra, ef svo má að orði
kveða. Nokkuð var alltaf selt af smjöri á heimilum og við get-
um velt því fyrir okkur hvort þeir aurar sem fengust fyrir sölu
á smjöri og rjóma hafi ef til vill verið sértekjur húsfreyjanna og
hagur þeirra hafi þrengst með því að flytja allan rjómann af
heimilinu. I 12. grein félagslaganna var ákvæði um að félagar
mættu ekki framleiða smjör til sölu á þeim tíma sem búin
störfuðu. Trúlega hefur húsfreyjum fallið illa að láta skammta
sér smjör til heimilisnota en slíkt gat auðvitað gerst, ef þær
hættu sjálfar framleiðslu heima.
Afirnar áttu bændurnir og voru þær stundum fluttar heim til
notkunar þar. Hvort það var gert í einhverjum mæli kemur
ekki fram. Við uppbyggingu búanna á Suðurlandi urðu tölu-
verðar umræður um hvernig hægt væri að nýta þær. Grönfeldt
taldi að svínarækt gæti átt rétt á sér við þessar aðstæður en
þannig nýttu danskir bændur áfirnar.
Grönfeldt ferðaðist um Norðurland haustið 1913 og sagðist
honum svo frá um ástand búsins við Gljúfurá:
Rjómabúið Framtíðin í Skagafirði. Húsakynni eru sæmi-
leg og áhöld ágæt. Hluthafar allmargir, en þó hefir þeim
mikið fækkað frá því er þeir voru upphaflega. Er það illt,
því búskapur er þar blómlegur og aðstaðan góð til að
vinna saman. Rjóminn á því búi var góður.34
Við lestur skýrslu Sigurðar Sigurðssonar, „Um starfsemi smjör-
búanna 1900—1910“, kemur í ljós að stofnkostnaður búsins við
Gljúfurá var mikill. Kostnaður er þar talinn hafa verið 5000
krónur og þar af lán úr Viðlagasjóði krónur 2500. I þessari
skýrslu eru talin upp 33 bú á öllu landinu. Þó voru ekki talin
þau bú þar sem rekstri var hætt fyrir 1910. Aðeins á einu búi
var stofnkostnaður jafn hár, en það var í Fnjóskadalnum, búið
stofnað sama ár og Framtíðin. Þess ber að geta að stofnkostnað-
ur allra búanna lá ekki fyrir þegar skýrslan var gerð, en hjá
7 Skagfirðingabók
97