Skagfirðingabók - 01.01.1999, Side 110

SKAGFIRÐINGABÓK
En eðlilegt er að hafa í huga að á fyrstu árum aldarinnar höfðu
menn takmarkaða reynslu af félagsstarfi. Hér verður heldur
ekki reynt að finna einfaldar skýringar á því, hvers vegna starf-
saga búanna var svo stutt sem raun ber vitni, orsakirnar eru
margar og nokkuð flóknar, bæði efnahagslegar og félagslegar.
Smjörgerð og smjörsala
Hér að framan er rætt um smjörgerðina í rjómabúunum sem
nýsköpun x íslenskum landbúnaði og vissulega var hún það.
Þarna voru notaðar nýjar aðferðir við vinnsluna og framleitt í
stærri stíl en áður hafði þekkst. Þjóðin hafði að sjálfsögðu alltaf
framleitt smjör til eigin nota og reyndar var smjörið erlend
verslunarvara á fyrri tíð.
Fyrr á tímum var allmikið flutt út af smjöri. Arið 1624
voru fluttar út 636 tunnur en árið 1779 voru það aðeins
12 tunnur, og síðan hefur smjör ekki verið flutt út svo
neinu nemi, þar til nú hin síðari árd1
En kröfur erlendra borgarsamfélaga um gæði vörunnar voru
meiri en menn höfðu átt að venjast og ekki þýddi að keppa á
þeim mörkuðum nema með úrvalsvöru. Reynslan frá Dan-
mörku þar sem bændum hafði á stuttum tíma tekist að skapa
miklar gjaldeyristekjur með útflutningi landbúnaðarafurða var
áhugasömum Islendingum mikil hvatning.
Höfundi hefur einnig orðið tíðrætt um „ómyndar búskap" Is-
lendinga í aldarbyrjun og „óvandaðar vörur“, en þar er stuðst
við samtímaheimildir. Ef til vill finnst einhverjum að hér sé
dregin upp dökk mynd af ástandinu. En heimildarmenn eru á
ýmsum aldri og ólíkir um flest og því er engin ástæða til að
álykta annað en fullyrðingar þeirra og frásagnir séu réttar.
Flestir málsmetandi menn viðurkenndu að hér þyrfti að breyta
um stefnu, en menn voru ekki sammála um leiðirnar.
108