Skagfirðingabók - 01.01.1999, Page 117

TIL SMJÖRS ER AÐ VINNA EN EI TIL FLAUTA
gat komið að smjörmatið væri lágt og íslenska smjörið seldist
á lágu verði en fékk samt verðlaun vegna þess að reglurnar
kváðu á um 25—21 eyri undir mati. Þeir sem töldu sig hafa
boðið gott smjör en seldu á óhagstæðari tíma voru ekki sáttir.
Fólk í þéttbýli var einnig óánægt vegna þess að smjör hafði
hækkað í verði innanlands, og í verðlagningu miðuðu bændur
við góða sölu og útflutningsbætur.
Strjálbýli og erfiðar samgöngur innanlands hafa torveldað
mjög starfsemi rjómabúana og gert afar fyrirhafnarsamt fyrir
marga bændur að taka þátt í félögunum. Sem dæmi má taka
flutning á nokkrum pottum af rjóma frá Reykjum í Hjaltadal
til búsins á Gljúfráreyrum. Það hlýtur fljótt að hafa runnið upp
fyrir bændum sem voru með lítið innlegg og þurftu langt að
fara, að slíkt gat ekki gengið til lengdar.
Hinar stopulu skipaferðir og erfiðleikar við geymslu komu
mjög niður á gæðum vörunnar. Smjörið var venjulega geymt í
pakkhúsum kaupmanna þar sem öllu ægði saman. Og þurfti
oft að bíða þar flutnings langtímum saman. Sama átti við um
lestar flutningsskipanna, þar voru engin kælirými.
Starfsemi búanna miðaðist við útflutning á erlendan markað
og dróst saman í byrjun ófriðarins 1914—18, þar til að útflutn-
ingi lauk seint í fyrra stríðinu. Eftir ófriðinn var sums staðar
reynt að endurreisa búin en það gekk erfiðlega, meðal annars
vegna þess að markaður fyrir heimaunnið smjör hafði myndast
og var það hagstæðara fyrir bændur heldur en að kosta til flutn-
inga í rjómabúin.
Að lokum hlýtur maður að spyrja sig hvað unnist hafi við
starfsemi rjómabúanna. Arangurinn var fyrst og fremst falinn í
auknu hreinlæti og vöruvöndun. Bændur voru betur upplýstir
um meðferð mjólkurinnar og markaðurinn hér heima gerði
meiri kröfur til vörugæða. Hér má heldur ekki gleyma því, að
rjómabúsfélögin urðu til þess að kynna bændum félagsstörf og
samtakamátt um eigin málefni.
115