Jökull - 01.12.1957, Qupperneq 39

FLOSI BJÖRNSSON, KVÍSKERJUM:
Gengið á Öræfajökul
I slóð Sveins Pálssonar
On the track of Sveinn Pálsson
to Orœfajökull
Kvíárjökull, 6. okt. 1955. (Flosi Björnsson.)
Eins og kunnugt er, gekk Sveinn Pálsson á
Oræfajökul fyrstur manna, svo vitað sé, hinn
11. ágúst 1794, og lagði upp frá Kvískerjum. Er
sú för að verðleikum ein hinna sögulegu fjall-
gangna hér á landi. Vegna þessa einkum kynni
einhverja að fýsa að vita skil á þessari leið, er
þeir Sveinn hafa væntanlega farið.
Síðastliðið sumar gengum við á Öræfajökul
frá Kvískerjum, undirritaður og bræður mínir
tveir, Hálfdan og Helgi, — að þessu sinni þó
aðeins á brúnina hér upp af bænum. Lögðum
af stað aðfaranótt 1. ágúst í björtu veðri.
Leið okkar lá upp með Hellisgili að austan-
verðu, en það er skamnrt vestur af bænum.
Eftir nærri þriggja stunda göngu komum við á
hæðarbrún nokkra eða hnaus rétt við jökulinn
upp af Hnútu. Uppi á hnaus þessum er allstór,
stakur steinn, en á honum er vörðubrot lítið.
Eelja má svo til víst, að Jjetta sé leifar vörðu
þeirrar, er Sveinn Pálsson kvaðst hafa hlaðið
áður en þeir lögðu á jökulinn, a. m. k. benda
staðhættir mjög til þess. I því sambandi vekja
og athygli jökuliildur nokkrar þarna norðan í
hólnum, sem nú á dögum er reyndar enginn
„hóll“, þeirn ntegin er að jöklinum veit, heldur
brattur höfði, — svo mjög hefur jökullinn lækk-
að. Þrjár aldnanna liggja hátt uppi í brekk-
unni, hin neðsta þeirra á skarpri brún. Mun
ekki fjarri lagi, að frá brúninni séu 100 m eða
heldur meira niður að jökli. Efsta aldan mun
rúma 20 m niður frá hólnum, þar sem hann er
hæstur, og halli ekki mikill svo ofarlega. Varla
getur leikið vafi á, að aldan, er Sveinn minnist
á, sé hin efsta þeirra eða a. m. k. á þeim stað,
þar sem aldan liggur nærri uppi i miðri brekk-
unni, en jökullinn síðan hörfað (aðeins) nokkra
faðma aftur á bak. Bendir þetta greinilega til
þess, að um þær mundir hefur jökullinn legið
skammt frá brekkubrúninni eða öllu heldur
efstu öldunni.
Geta má þess, að fram um 1880 hefur jökull-
inn, að sögn Ara heitins Hálfdanarsonar á Fag-
urhólsmýri, legið fram á ytri barm svonefnds
Rótarfjallsgils spölkorni austar. Er þar einnig
önnur jökulalda nokkru framar.
Víkur nú að jökulgöngunni. Lögðum við frá
Jjessum stað á jökulinn, er var sléttur og greið-
fær við fjöllin, sveigðum nærri Vatnafjöllum,
með því að þar var jökullinn hallaminni. Er
skammt var komið á jökulinn, höfðum við til
hægri handar klettahnúka nokkra, er rísa þar
úr jöklinum í beinni röð. Mestur þeirra er
Rótarfjallshnúkur, 1026 m. í efsta klettaröðlin-
um, sem mun vera úr þursabergi, má sjá tvö
sérkennileg náttúrufyrirbrigði: Norðan í honum
eru, að því er okkur virtist, öskulög á milli
berglaga, sums staðar nál. 1 m á þykkt. Hinum
megin er blágrýtisgarður, hár og þunnur, og
minnir hann á hellu, reista á rönd upp með
klettinum.
Er við komum efst á móts við Vatnafjöll, fór
að bóla á gjám uppi í jöklinum, og héldum
því skáhallt í áttina að jökulhrygg upp af
Múla, í um það bil 1400-1500 m hæð. Höfðum
við áður venjulega farið upp þenna hrygg og
síðan skemmstu leið upp á brúnina, fram hjá
37