Jökull - 01.12.1962, Qupperneq 44

FLOSI BJÖRNSSON, KVÍSKERiUM:
Fjallsárhlaupið 1962 og athuganir á lóninu í Breiöamerkurfjalli
Tlie Glacier Burst in Fjallsá 1962
Hið jökulstífláða lón í Breiðamerkurfjalli,
sem er orsök Fjallsárhlaupa, er á annan km á
lengcl, 1200—1300 m, þegar hátt er orðið í því,
breidd þess út við jökul rúmur hálfur km, en
mjókkar eftir því sem innar dregur. Hefur það
á síðari árum verið að lengjast út til jökulsins.
Meðfram lóninu báðum megin eru brattar
skriður og klettaveggur á nokkrum kafla syðra
megin. Stækkar yfirborð þess því ekki að sama
skapi og hækkar í því, nema innan til, þar sem
botninn fer smáhækkandi. Venjulega er það að
mestu þakið jakabreiðu.
Er lónið tæmist, sem oftast verður í júlí—
ágúst, þótt út af bregði stundum, kemur það
fram í kvísl, er kemur úr jöklinum við Bæjar-
sker og rennur í Fjallsá.
Yfirleitt hafa Fjallsárhlaupin hagað sér líkt
í áratugi, staðið yfir 2—4 daga með dálítilli
jakaferð; hinir stærstu þeirra, áður en Fjallsár-
lón myndaðist, þó ekki yfir 1 m2, en flestir
miklu minni. Nú, er jökullinn gengur út í
lónið, er jakaferð meiri, sem við er að búast,
enda er þar oftast eitthvað af jökum, sem
brolnað hafa úr jöklinum, og geta verið mikil
Jökulbrúnin við lónið og yzti (austasti) hluti
þess. Jökullinn sveigir fyrir Breiðamerkurmúla.
Ljósm.: Flosi Björnsson.
bákn. Allir hinir stærri jakar staðnæmast utan
til í lóninu eða á grynningum, og eyðast smárn
saman. Þó geta flotið allstórir jakar út fyrir
jökulöldurnar í hlaupi, einkum síðan vatns-
magn Breiðár bættist við.
Ekki er mér kunnugt um greinilegar frásagnir
af Fjallsárhlaupum frá fyrri tímum, enda mun
þess ekki að vænta, því að þeim, sem slörkuðu
yfir Jiikulsá, mun vart hafa vaxið þau svo
mjög í augum. Aður en Fjallsá féll í fastan
farveg, mun hún öðru hverju liafa verið fær
frammi á aurunum, meðan hlaup stóð yfir, —
félli hún sæmilega, — þótt fyrir gæti komið,
að bíða þyrfti einn dag.
Áður en Fjallsá hljóp að þessu sinni (24.-26.
júlí), hafði nokkuð verið fylgzt með hækkun í
lóninu í Breiðamerkurfjalli, meðan smíði brú-
arinnar á Fjallsá stóð yfir. Þar heíði, sem vænta
mátti, getað orðið bagalegt, ef hlaup kæmi í
ána fyrirvaralaust. Varð því að ráði, að tilmæl-
um verkstjórans við brúarsmíðina, Jónasar
Gíslasonar, að láta fylgjast með hækkun lóns-
ins fyrst um sinn, og var það síðan gert um
það bil vikulega, unz brúarsmíðinni var langt
komið (slðast 13. júlí). Fyrst var komið að lón-
inu síðari hluta maí, og var þá orðið töluvert
hátt í því; mun það líklega hafa náð h. u. b.
einn km inn eftir dalnum.
22. maí fór ég þangað og setti upp vörður
til að rniða við hækkun þess eftirleiðis. Reynd-
ist hún síðan sem liér segir, frá 22. maí talið;
31. maí hækkun 170 cm, eða um 19 cm sólarhr.
7. júní 320 - - - 45,5 -
15. júní - 140 - 1 1 en 1 1
22. júní - 134 - - - 19 -
29. júní - 140 - - - 20 - -
7. júlí - 178 - - - 22 -
13. júlí - 150 - - - 25 - -
25. júlíff — 135 — - - 12 -
Alls 1367 cm. Meðalt. 21 cm sólarhr.
1) Er ég fór aö athuga lónið vegna hlaupsins.
42 JÖKULL