Jökull - 01.12.1970, Qupperneq 15

eftir það. Veður var mjög gott í allri ferðinni,
stillt alla daga nema einn og sólskin meiri liluta
tímans. Þó töfðu hrímþoka og hillingar tölu-
vert hæðarmælingarnar.
Nálægt miðnætti hinn 13. september var sleg-
ið upp tjöldum um 5 km SV af Hamrinum.
Snemma næsta morguns var hópnum skipt.
Þorvaldur, Magnúsarnir og Sigurjón Rist fóru
að Hamrinum til að gera þyngdarmælingar og
hæðarmælingar, en Páll og Carl snéru sér að
hitamælingum. Með því að hefja þyngdar- og
hæðarmælingarnar við Hamarinn, fékkst mæli-
staður, Jrar sem þykkt jökulsins er Jtekkt, en
Jjessi staður er síðan grundvöllur útreikning-
anna á þykkt jökulsins. Mæld var lína, sem lá
í NA frá Hamrinum upp á Bárðarbungu, en
sú lína liggur nokkrum km austan við hábung-
una. Náðist að mestu að mæla þessa línu og
verður væntanlega unnt að reikna út þykkt
jökulsins út frá þessum mælingum, en ekki hef-
ur þó verið unnið að fullu úr þeim enn.
Þegar hitamælingum við tjaldstað var lokið,
héldu Páll og Carl í áttina að Bárðarbungu.
Nokkrum kílómetrum norðan við tjaldstaðinn
komu þeir að allstórri sigdæld, sem áður mun
einungis hafa verið könnuð úr lofti. Var hún
athuguð nokkuð.
Enn ein hitamæling var gerð í um 1620 metra
hæð, en í ljósaskiptunum var komið upp á
Bárðarbungu og slegið upp tjöldum. Siðar um
kvöldið kom hinn snjóbíllinn þangað einnig,
og var þarna bækistöð leiðangursins næstu daga
eða fram til föstudags 18. september. Var
þyngdar- og liæðarmælingunum haldið áfram
allan þennan tíma, eins og veður frekast leyfði,
og ennfremur voru gerðar þarna mjög ítarleg-
ar hitamælingar. Boruð var 15 metra djúp hola
til töku sýna fyrir þrívetnismælingar og til að
mæla hitastigið í holunni.
Eins og hér að framan hefur verið getið, var
öll hitamælingatæknin prófuð vandlega í þess-
um leiðangri, og staðfestu þessar mælingar áreið-
anleika mæliaðferðarinnar. Mælingarnar sýndu
einnig mjög skýrt, að jafnvel efst á Bárðar-
bungu er jökullinn þíðjökull, jtví að frost var
aðeins í efsta metranum, en þar fyrir neðan var
hitastigið á frostmarki. Með þessum mælingum
fékkst því algjör vissa um að Bárðarbunga er
þíðjökull.
A Bárðarbungu var settur upp langtíðnisend-
ir til að kanna, hve vel slíkur sendir drægi.
Væri þess óskað, að gera sjálfvirkar veðurfars-
mælingar á jökli, væri einna heppilegast að
senda niðurstöðurnar til byggða með útvarps-
merkjum. Vegna breytilegs endurvarps frá jóna-
hvolfinu eru slíkar merkjasendingar mjög óviss-
ar, en jarðbylgja merkjanna nær mjög skammt.
Því lægri sem tíðnin er, því lengra dregur jarð-
bylgjan. Slíkir sendar krefjast hins vegar rnjög
langra loftneta vegna langrar bylgjulengdar. Á
jökli er þetta þó ekki erfitt vandamál, því að
Jrar er einfaldlega hægt að leggja loftnetsþráð-
inn á yfirborð jökulsins. Lengd loftnetsins var
nálægt hálfri bylgjulengd eða um hálfur annar
kílómetri.
Vilhjálmur Þ. Kjartansson hafði hannað og
séð um smíði sendis og viðtækis. Carl J. Eiríks-
son sá um prófun sendisins á jökli, en Vil-
hjálmur um móttöku merkjanna. Árangurinn
af þessum útvarpssendingum var mjög jákvæð-
ur, en frekari lýsingu er að finna í skýrslu frá
Raunvísindastofnun Háskólans (Kjartansson
1970).
Föstudag 18. september var haldið frá Bárðar-
bungu til Grímsvatna, en þar skyldi hæð vatns-
borðsins lesin. Var slegið upp tjöldum á jökul-
bungunni vestan við Grímsvötn. Á laugardags-
morgun var hið fegursta veður og var þá farið
beint niður í vötnin við vesturenda Jreirra. Var
leiðin mjög greið. Samtímis var farið að grafa
gryfju og bora við tjaldstaðinn, og voru þar
tekin sýni og hitastigið mælt. Þegar snjóbíllinn
kom úr Grímsvötnum, hélt hann eftir nokkra
dvöl að hinni miklu sigdæld norðvestan við
Grímsvötn, og var hún könnuð allnákvæmlega.
Um kvöldið var haldið niður af jökli. Þegar
komið var að hinu óslétta belti við jaðar jökuls-
ins, var beðið birtu í rúmar tvær klukkustundir,
en síðan ekinn síðasti spölurinn niður af jökl-
inum. Varla sást ský á himni og loftið var svo
tært, að auðvelt var að ímynda sér að sjást
myndi alla leið að heimsenda, ef ekki væri sú
kryppa á jörðunni, sem vísindin kenna okkur.
Erfitt er að hugsa sér fegurra útsýni en gat að
líta ofan af jöklinum. Frá fannhvítri víðáttu
Vatnajökuls blöstu við okkur Jjrír aðrir stærstu
jöklar landsins. Hærri fjöll voru tekin að skrýð-
ast vetrarskrúða. Einkum bar þar þó á Kerl-
ingarfjöllum, sem voru orðin fannhvít niður
að rótum, en Hekla var með hvíta hettu á
toppnum, sem náði nokkuð niður í hlíðar. Á
milli jöklanna blöstu við okkur snjólaus öræfin,
JÖKULL 20. ÁR 1 3