Jökull - 01.12.1976, Page 70

hæð niður á botn jökulsins undir 1460 m hæðar-
línunni myndu göngin lækka um 9 metra fyrir
hvern metra sem yfirborð jökulsins hækkaði og
þess vegna væri alls staðar sami þrýstingur utan
og innan gangnanna, ef þau væru full af vatni.
I reynd þyrfti að vera nokkuð lægri þrýstingur
í göngunum en utan þeirra, bæði til þess að
safna saman vatni í þau af dalbotninum, og
til þess að halda veggjum þeirra sprungulausum.
Ef við segjum að hæfilegur þrýstingsmunur væri
4 bör, þyrfti að taka vatnið úr göngunum í
1320 m y. s. — Önnur göng tækju síðan við
vatninu og flyttu það í átt til Miðfells. Þessi
göng ættu að vera um 30 m undir yfirborði
jökulsins, svo að sprunguhætta væri lítil, og
hallast minnst 1:1000 40—45 km leið til Mið-
fells. Þegar að hryggnum út að Miðfelli kæmi
væri vatnið í 1280 m y. s., en þar sem íshrygg-
urinn norðan við Miðfell hangir í 1200 m y. s.
myndi ráðlegt að nota þessa 80 m, sem umfram
eru til þess að auka halla og straum i göngun-
um sem þá þyrftu ekki að vera eins víð og ella.
Það mundi ráð að bæta ofan á hrygginn með
því að sprauta á hann vatni í frostum og skaf-
renningi. A þann hátt mætti sennilega hækka
hann um 60 metra á 20 árum, og þá fengist vel
yfir 1000 m nýtilegt fall.
Auðvelt væri að laga ísgöngin að þessari
breyttu stöðu, því nýjum göngum yrði að koma
upp á 5 til 10 ára fresti, bæði vegna þess að
jökulskriðið bæri þau af leið og að þau mundu
grafast í jökulinn vegna ákomu.
Isgöngin yrðu ekki sérlega dýr, ef hentug tæki
væru fengin, en þess bæri að gæta, að kostnað
við gerð gangnanna ætti að reikna fremur til
viðhalds en stofnkostnaðar.
Enginn grundvöllur er fyrir kostnaðaráætlun,
og liér er aðeins bent á nægilega glæsilega mögu-
leika, til þess að vert væri að athuga þá nánar.
Þetta orkuver gæfi svipaða orku og Sigöldu-
verið, og í Grímsvötnum mætti geyma vatn frá
einu ári til annars, en það væri ekki fært að
breyta verulega afkastagetu þess á skemmri tíma
en svo sem viku. Það tæki þann tíma að breyta
vídd útrásarinnar úr Grímsvötnum. Þess vegna
væri hagkvæmast að reka þetta orkuver í sam-
bandi við önnur, sem gætu ráðið við daglegar
sveiflur i orkuþörfinni.
Athugandi væri að reka Miðfellsorkuverið í
sambandi við jarðvarmaorkuver í Grímsvötnum.
Þar væru surnar aðstæður erfiðar en aðrar ákjós-
anlegar. Má þar fyrst telja yfirdrifið leysingar-
vatn, sem yrði framúrskarandi kælir. Auðvelt
væri að bora gegnum ís og vatn, fyrstu 300 til
400 metrana. Þá er líklegt að taki við frekar
vatnsþétt leirlag og undir því mikið sprungið
berg, sem aldrei hefur soðið í, svo sprungurnar
séu kísilfríar, og að vatn hafi runnið um bergið
nægilega til þess að skola burt sýrum og öðrum
óþverra.
Vona mætti, að þarna fengist vatn 200° C eða
jafnvel vel það, en þó engin gufa, vegna þrýst-
ings. Þegar þetta vatn kæmi upp undir minni
þrýsting, mundi fyrst rjúka úr því svo að segja
allt gas, sem halda mætti sér og nýta niður í
eina loftþyngd.
Þegar farginu væri létt af vatninu á uppleið,
fengist svo til hrein gufa, og hana mætti taka
undir mismunandi þrýstingi eftir því sem hent-
aði þrepum í túrbínunni. Það mætti fá góða
nýtingu á jafnvel 100° C gufu, vegna þess hve
kælirinn væri ágætur.
Eftir að vatnið kældist við gufuframleiðsluna
hefði það samt nægan varma til þess að bræða
orkuverinu leið um ísinn, hvort sem það væri
flotís eða skriðís. Að sjálfsögðu yrði orkuverið
að vera fljótanadi í vatni.
Það má spyrja, hvað á að gera við rafmagnið?
Ekki er fært að reisa venjulega háspennulínu,
því möstrin mundu berast af leið, eða fenna í
kaf, en svar við því er einfalt. Tækin, sem not-
uð væru við vatnsleiðslugöngin, mætti einnig
nota við gerð umferðargangna. I þau mætti
leggja háspennukapal, kæling á honum væri
næg, ef hann lægi á ísnum.
Um þessi göng gæti líka gengið sleðalest sem
héldi uppi samgöngum, livernig sem viðraði.
Göngin næðu aðeins að Miðfelli, og það yrði
sennilega hagkvæmast að leggja spor fyrir lest-
ina niður fellið. Þetta yrði nokkuð kostnaðar-
samt, en undir nokkru af þeim kostnaði gætu
staðið flutningar á fólki frá Skaftafellsþjóðgarð-
inum, upp á hájökul og til baka eftir áætlun
óháðri veðurfari.
Skíðafólk gæti leikið sér á öllum árstímum og
forvitnir ferðalangar gætu séð jarðgufuorkuver
á floti niðri í jökli. Þessir möguleikar ættu að
ýta eftir framkvæmd þeirrar tillögu Sigurðar
Þórarinssonar að gera mikið af Vatnajökli að
þjóðgarði.
Þess skal getið, að án uppörvunar og aðstoðar
þeirra Elelga og Sveinbjörns Björnssona hefði
þessi grein ekki orðið til.
68 JÖKULL 26. ÁR