Jökull - 01.12.1977, Blaðsíða 28

— 1958: The Öræfajökull eruption of 1362.
Acta Naturalia Islandica II, 2: 1—99.
— 1963: Eldur í Öskju. [Askja on Fire]. 48 pp.
Almenna bókafélagið, Reykjavík. (Icelandic
and English).
— 1967: Thc eruptions of Hekla in historical
times. A tephrochronological study. In The
Eruption of Hekla 1947—1948 I. Soc. Sci.
Islandica, 170 pp.
— 1970: Tephrochronology and Medieval Ice-
land. In Scientific Methods in Medieval
Archaeology, ed. R. Berger, University of
California Press, pp. 295—328.
— 1974: Vötnin stríð. Saga Skeiðarárhlaupa og
Grímsvatnagosa. [The history of jökul-
hlaups in Skeidará and eruptions in Gríms-
vötn]. 254 pp., Menningarsjóður, Reykja-
vík (in Icelandic).
— 1975: Katla og annáll Kötlugosa. [Katla
and its volcanic history]. Árb. Ferðafél. ísl.
1975, pp. 129—149. (In Icelandic).
— 1976: Gjóskulög og gamlar rústir. [Tephra
layers and old ruins]. Árb. ísl. fornleifafél.
1976, pp. 5—38. (In Icelandic).
Thorarinsson, S. ir G. E. Sigvaldason, 1962: Tlie
eruption in Askja 1961. A preliminary re-
port. Am. J. Sci. 260: 641—651.
Thorarinsson, S. 'ir G. E. Sigvaldason, 1972:
Tröllagígar og Tröllahraun. Jökull 22: 12
—26. (In Icelandic).
Thorarinsson, S., K. Sœmundsson ir R. S. Wil-
liams, Jr., 1973: ERTS-1 image of Vatna-
jökull: Analysis of glaciological, structural,
and volcanic features. Jökull 23: 7—16.
Thorkelsson, Thorkell: 1923: Eldgosin 1922.
[The 1922 eruptions]. Tímarit V.F.Í., pp.
29—40. (In Icelandic).
Thoroddsen, Th., 1924: Fjórar ritgjörðir. [Four
Essays]. In Safn Fræðafélagsins um Island
og Islendinga III: 17—20. (In Icelandic).
Walker, G. P. L., 1973: Explosive volcanic erup-
tions — a new classification scheme. Geol.
Rundschau 62: 431—446.
Wallier, G. P. L. & R. Croasdale, 1972: Charac-
teristics of some basaltic pyroclastics. Bull.
Volc. 35:: 303-307.
Williams, R. S., Jr. and S. Thorarinsson, 1973:
ERTS-1 image of the Vatnajökull area.
General comments. Jökull 23: 1—17.
Á G R I P
GJÓSKULÖGIN í BÁRÐARBUNGU-
KJARNANUM
Sigurður Steinþórsson
Raunvisindastofnun Háskólans
Sumarið 1972 boruðu starfsmenn Raunvís-
indastofnunar Háskólans og félagar úr Jökla-
rannsóknafélagi Islands 415 m djúpa liolu í
jökulskjöld Bárðarbungu, í norðvestanverðum
Vatnajökli. Yfir 99% kjarnans náðust, en ekki
tókst að ná botni holunnar vegna ónógs útbún-
aðar. Tilgangur borunarinnar var margþættur.
Vonast var til, að takast mætti að bora gegnum
jökulinn, og mæla þannig þykkt hans, en auk
þess geymir ísinn gögn um veðurfar, loftmeng-
un og eldfjallasögu liðinna alda. Síðast en ckki
síst má lesa úr kjarnanum sjálfum ýmsar upp-
lýsingar um hegðun jökulíss, hvernig hann krist-
allast með dýpi og bregst við hreyfingum í jökl-
inurn.
En undirstaða flestra ofangreindra mælinga
er sú, að aldur kjarnans sé þekktur á hverju
dýpi. í kjarnanum voru 30 gjóskulög, sem nú
hafa verið greind, og líkan búið til af dýpi móti
aldri, sem sjá má í samandregnu formi í Mynd
2 og Töflu I.
Gjóskulögin voru efnagreind nteð örgreini,
og skiptast í 4 hópa, sem almennt má tengja
ákveðnum eldstöðvum eða gerðum eldstöðva:
súr og ísúr gjóska tengist megineldstöðvum,
gjóska með yfir 4% títan kemur úr Kötlu, svo-
nefnt þóleiít úr öskjum, eins og Grímsvötnum
og Dyngjufjöllum, og svonefnt ólivín þóleiít úr
smærri sprungugosum.
Gjóskan var kornastærðagreind, en gróflciki
hennar fer að sjálfsögðu eftir fjarlægð frá eld-
stöð. En aðallega byggðist könnunin á saman-
burði við þekkta eldgosasögu þessa svæðis, sem
Sigurður Þórarinsson hefur átt manna mestan
þátt í að rita.
Samkvæmt líkaninu í Mynd 2 nær kjarninn
til ársins 1650. í honum er gjóska frá 10 hinna
14 Grímsvatnagosa, sem orðið hafa á tímabil-
inu, en fjögur lög vantar. Leiddar eru líkur að
því, að gosið 1706 liafi ekki verið í Grímsvötn-
um, þótt það ylli hlaupi í Skeiðará, og að Gríms-
vatnagos hafi orðið árið 1854 án þess að Skeið-
ará hlypi. Þá eru í kjarnanum tvö lög, sem gætu
26 JÖKULL 27. ÁR