Jökull - 01.12.1977, Blaðsíða 99

þriðjung, stendur þetta liér um bil heima við
það sem lierra Björn Gunnlaugsson hefur mynd-
að jökulinn breiðan."
Það er vissulega skaði að sr. Sigurður skyldi
ekki skrifa ítarlega skýrslu um þessa ferð strax
eftir samtal jreirra nafnanna, en mikii lieppni
að hann skyldi þó skrifa þetta greinargóða lýs-
ingu af lienni, jafnvel svo að líkur má færa að
því, að hægt sé að ákveða eftir mynd frá gervi-
hnetti hvar á jöklinum þeir félagar sneru við.
(Sbr. mynd af Vatnajökli ERTS-i í Jökli 23. ár
1973).
En sitthvað er það samt, sem í þessa frásögn
vantar. Ljóst er hvaðan þeir lögðu upp, en
hvað snemma afturelding var, fór eftir því livað
þetta var snemma á sumri, en trúlegt er að
ferðin hafi verið farin í júní, og þá lagt af stað
upp úr miðnætti. Ovíst er hvoru megin þeir
hafa farið við Skarðatind, en líklegra að þeir
hafi farið vestan við hann, því sagnir liermdu
að þar hafi verið farið áður, meðan samgöngur
voru milli Skaftafells og Möðrudals. Ekki verð-
ur heldur vitað hvaða ár þessi ferð var farin,
en þó hefur það verið nokkru seinna en sr.
Sigurður ætlaði, því Sigurður í Svínafelli var
ekki eins aldraður þegar hann sagði ferðasög-
una og sr. Sigurð minnti. Það fer ekki milli
mála hver Sigurður bóndi í Svínafelli var, og
hafi hann sagt sr. Sigurði ferðasöguna árið 1834,
eins og virðist hafa verið eða nálægt því, þá
var Sigurður Þorsteinsson ekki á áttræðisaldri,
lieklur aðeins 58 ára, fæddur árið 1776. Hann
var jrví aðeins 25 ára 1801, og er líklegt að
ferðin hafi verið farin fyrir þann tíma, þó það
verði ekki fullyrt. Ekki verður með vissu sagt
hver með honum fór; það getur hafa verið Vig-
fús bróðir hans, sem var tveim árum yngri, en
orðalagið hjá sr. Sigurði bendir til að Sigurður
í Svínafelli hafi talað um þennan mann sem sér
tengdan, en sr. Sigurður ekki munað með hvaða
liætti. Þeir leggja upp frá Skaftafelli, og gæti
hinn maðurinn vel liafa verið jjaðan. Væri jrá
líklegastur til Bjarni Jónsson, mágur Sigurðar,
en hann var 7 árum eldri en Sigurður, og eykur
j>að líkur á að ferðin hafi verið farin fyrir alda-
mót, ef hann hefur farið.
Þó sr. Sigurður færi svona villt um aldur
Sigurðar í Svínafelli, kemur lýsing hans á hon-
um að öðru leyti heim við sagnir, sem geymst
hafa um hann, en eftir þeim hefur hann ein-
mitt verið með afbrigðum frískur og j)olinn.
Samtíma heimildir greina j)ó ekki frá þessu, en
geta hans sem góðs bónda, sem oft hafi rétt
öðrum hjálparhönd. Hann var fæddur og upp-
alinn á Kvískerjum, og er einmitt maðurinn,
sem Sveinn Pálsson minnist á að hafi farið frá
Svínafelli austur í Breiðamerkurfjall til að líta
eftir tófum, og hefur þau orð um hann og lians
fólk, að hann þori vel að leggja eið út á það,
sem það hafi sagt sér, eftir kynnum sínum af
því.
Vigfús bróðir hans var einnig röskur maður
og gæti þess vegna hafa farið þessa ferð, en lík-
legra er þó að j)að hafi verið Bjarni, sem ferð-
ina fór.
Um Bjarna jonsson hafa ekki geymst neinar
afrekasagnir eða skráðar sögur um sérstakt líkam-
legt atgervi, en liann var vel greindur maður,
eins og hann átti kyn til. Hann dó árið 1833
og hafði j)á verið heilsuveill um nokkur ár, en
líklegt er að hann liafi verið afburða göngu-
maður á yngri árum eins og sumir afkomendur
hans hafa verið. Jón sonur hans var, hvað þol
og snerpu snerti, langt umfram flesta lians
sveitunga, og svo var einnig um Einar og Bjarna
syni Jóns. Einar lést árið 1919, og eru enn ofar
moldu menn, sem muna hann vel.
En liver var ástæðan til þess að þá félaga
langaði til að vita hvað jökullinn væri breiður?
Öldum saman höfðu geymst sagnir um ferðir
norður að Möðrudal frá Skaftafelli. í Jarðabók
ísleifs Einarssonar (1709) stendur í umsögn um
Skaftafell: „Beit 14 hrossum á Möðrudalsöræf-
um er jörðinni eignuð um sumartíma, kross-
messna á milli; verður aldrei brúkað fyrir jökl-
um.“
Arið 1779 fór Hannes biskup Finnsson um
Öræfin. Ellefu árum síðar skrifar hann m. a.
í bréfi: „A nefndri minni reisu talaði ég við
Einar sál. í Skaftafelli [afa Bjarnaj um gamla
veginn milli Öræfa og Möðrudals á Fjalli.
Meinti hann að sá vegur væri cnn practicable
(fær) og tveggja dagleiða ferð frá Öræfabyggð."
(Hrakningar og heiðavegir If, bls. 279).
Sveinn Pálsson kom að Skaftafelli árið 1794
og hafði þar töluverða viðdvöl. í Ferðabók hans
kemur fram, að liann ræddi þá við lieimafólk
um sagnir, sem þar voru til um ferðir yfir jökul-
inn milli Skaftafells og Möðrudals, og virðist
nær óhugsandi að þessi ferð hefði ekki borið á
góma, ef lnin var farin fyrir 1794, og þá er mjög
ólíklegt að Sveinn hefði ekki getið hennar.
JÖKULL27. ÁR 97