Jökull - 01.12.1999, Qupperneq 98

physical Research, 102, 7691-7704.
Gudmundsson, M.T., F. Sigmundsson, and H. Bjömsson. 1997.
Ice-volcano interaction of the 1996 Gjálp subglacial emp-
tion, Vatnajökull, Iceland. Nature, 389, 954-957.
Jakobsson. S.P., 1978.. Environmental factors controlling the
palagonitization of Surtsey tephra, Iceland. Bulletin Geo-
logical Society ofDenmark, 27, 91-105.
Jakobsson, S.P., and J. G. Moore. 1980. Through Surtsey.
Unique hole shows how volcano grew. Geotimes, 25,14-16.
Jakobsson, S.P., and J. G. Moore. 1982. The Surtsey research
drilling project of 1979. Surtsey Research Progress Report,
IX, 76-93.
Jones, J.G. 1969. Intraglacial volcanoes of the Laugarvatn re-
gion, south-west Iceland. Q. J. Geol. Soc. London, 124,
197-211.
Kjartansson, G. 1943. Árnesingasaga [The geology of Ár-
nessýsla]. Ámesingafélagið, Reykjavik. 268 pp.
Kjartansson, G. 1966. Stapakenningin og Surtsey [Surtsey
and the table mountain hypothesis]. Náttúrufrœðingur-
inn, 36, 1-34.
Mathews, W.H. 1947. Tuyas, flat-topped volcanoes in north-
ern British Columbia. American Journal ofScience, 245,
260-270.
Moore, J.G. 1975. Mechanism of formation of pillow lava.
American Scientist, 63, 269-277.
Moore, J.G., S. Jakobsson, and J. Hólmjám. 1992. Subsidence
of Surtsey volcano, 1967-1991. Bulletin ofVolcanology, 55,
17-24.
Norrman, J.O., and U. Erlingsson. 1992. The submarine mor-
phology of Surtsey volcanic group. Surtsey Research
Progress Report, X, 45-57.
Oddsson, B. 1982. Rock quality designation and drilling rate
correlated with lithology and degree of alteration in vol-
canic rocks ffom the 1979 Surtsey drill hole. Surtsey Re-
search Progress Report, IX, 94-97.
Pálsson, S., G. I. Haraldsson, and G. H. Vigfússon. 1984. Eðlis-
massi og poruhluti bergs [Density and porosity of rocks].
Orkustofnun OS-840480WOD-18B. 35 pp.
Pedley, R.C., J. B. Busby, andZ. K. Dabek. 1991. Gravmag user
manual. British Geological Survey. 85 pp.
Sjómælingar Islands. 1977. Sjókort nr. 321.
Thorarinsson, S., Þ. Einarsson, G. E. Sigvaldason, and G. Elís-
son. 1964. The submarine eruption of Vestman Islands
1963-64. Bull. Volc., 27,435-446.
Tómasson, J. 1967. On the origin of sedimentary water beneath
Vestmann Islands. Jökull, 17, 300-311.
Þórarinsson, S. 1968. Síðustu þættir Eyjaelda [The last phases
of the Surtsey emptíon]. Náttúrufrœðingurinn, 38,113-135.
Ágrip
Sumarið 1989 gerðu Cameron og fl. (1992)
þyngdarmælingar í Surtsey (1. - 4. mynd) og settu
fram líkan af byggingu eyjarinnar (3. mynd). Sá galli
er á því líkani að ekki var stuðst nægilega við tiltæk
gögn um jarðfræði eyjunnar. Hér eru sett fram nokkur
líkön af byggingu Surtseyjar og þau borin saman við
hið mælda þyngdarsvið (5. mynd) og sérstakt tillit
tekið til þess sem vitað er um jarðfræði eyjunnar.
Stuðst er við nákvæmar lýsingar á gosinu sem mynd-
aði Surtsey 1963-67, jarðlagasnið úr holu sem boruð
var sumarið 1979 auk mælinga á eðlismassa sams-
konar jarðlaga og þeirra sem finnast í eyjunni. I líkan-
gerðinni voru notaðir 2 1/2 -víðir reikningar en þá er
jarðmyndunum sem skoða á skipt í margflötunga sem
liggja hornrétt á mælilínu og hefur hver margflöt-
ungur ákveðna lengd sem ákvarðast af umfangi
jarðlagaeiningarinnar. Tölvuforrit reiknar síðan út
þyngdaráhrif líkansins og ber þau saman við mæling-
arnar. I Surtsey eru helstu einingamar: (i) gjóska ofan
sjávarmáls, (ii) gjóska neðan sjávarmáls, (iii) bólstra-
brotaberg, (iv) hraunlög, og (v) set sem myndar
norðurtanga eyjunnar. Það líkan sem nær að líkja best
eftir eiginleikum þyngdarsviðsins auk þess að vera í
samræmi við það sem vitað er um jarðlagaskipanina
gerir ekki ráð fyrir neinu bólstrabergi í rótum Surts-
eyjar. Hins vegar er reiknað með að setið í norður-
tanganum hafi nokkuð háan eðlismassa. Hraun og
bólstrabrotaberg er við suðurströndina en stærsta
jarðlagaeiningin í Surtsey er gjóska sem upp kom
áður en hraungos hófst í aprfl 1964.
96
JÖKULL, No. 47, 1999