Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.2014, Blaðsíða 24

Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason • Ritstjóri: Hallgrímur Thorsteinsson • Fréttastjóri: Jóhann Hauksson
Ritstjórnarfulltrúi: Ingi Freyr Vilhjálmsson • Umsjónarmaður innblaðs: Sólrún Lilja Ragnarsdóttir • Framkvæmdastjóri : Þorsteinn Guðnason •
Sölu- og markaðsstjóri: Helgi Þorsteinsson • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéttaSkot
512 70 70FR jál S t, ó Háð Dag b l að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
aðalnÚmeR
RitStjóRn
áSkRiFtaRSími
aUglýSingaR
Sandkorn
24 Umræða Helgarblað 10.–13. október 2014
Litlir sigrar eru
risastórir.
Barnaníðingur er ekki
bara barnaníðingur.
Eins gott að ég fór
ekki af stað í nótt.
Björg Valgeirsdóttir, annar eigenda lögmannstofunnar Dika lögmanna. - DV Þráinn Farestveit, framkvæmdastjóri Verndar. - DVBíl hinnar óléttu Lenu Margrétar Aradóttur var stolið. - DV
Kaupfélagið mætt í
Leifsstöð
Niðurstöðurnar í útboði Isavia
fyrir veitingareksturinn í Leifs-
stöð þykja stórundarlegar. Mesta
furðu hefur vakið að Kaffitár Að-
alheiðar Héðinsdóttur hlaut ekki
náð fyrir augum valnefndarinn-
ar. Aðalheiður hefur gagnrýnt
leyndina og segir fullum fetum
að hún hafi verið höfð að fífli.
Kaffitári, innlendu fyrirtæki á
Suðurnesjum, er semsagt hent
út en Joe & The Juice kemur inn.
Eina veitingafyrirtækið sem hélt
velli gegnum þessa uppstokkun
var veitingastaðurinn Nord. Og
það er ekki bara að hann haldi
sínu heldur bætir hann við sig.
Nord mun stofna með Lagardére
Services séríslenskt fyrirtæki fyr-
ir flugvöllinn. Í sameiningu ætla
þau svo að reka Nord auk þess
að opna sjálfsafgreiðsluveitinga-
stað, Segafredo, kaffihús og bar
með íslensku þema. Semsagt
mikil umsvif. Einhvern veginn
kemur það ekkert sérstaklega á
óvart að á meðal þeirra sem eiga
Nord er Sigurjón Rúnar Rafns-
son, aðstoðarkaupfélagsstjóri í
Skagafirði og einn nánasti sam-
starfsmaður Þórólfs Gíslason-
ar kaupsfélagsstjóra. Lagardére
Services er alþjóðlegt stórfyr-
irtæki sem sérhæfir sig í rekstri
verslanasvæða og fríhafna á al-
þjóðaflugvöllum. Ársvelta fé-
lagsins í fyrra var 4,6 milljarð-
ar evra.
Jón Steinar hrærir í
Hæstarétti
Ástæða er til að staldra við við-
tal Jóns Steinars Gunnlaugssonar
sem hætti nýlega í Hæstarétti og
sendir nú frá sér
bókina „Í krafti
sannfæringar –
saga lögmanns og
dómara“.
Jón Steinar
hefur svo að segja
verið sá eini í lög-
fræðinga- og dómarastétt sem
hefur leyft sér að fjalla með gagn-
rýnum hætti gegn þessu helgasta
véi íslenskrar stjórnskipunar. Það
sem meira er, líklega er að finna
í bók Jóns Steinars djúpstæðustu
gagnrýni á Hæstarétt sem nokkru
sinni hefur verið sett fram.
Jafnvel lögmenn sem myndu
teljast á öndverðu pólitísku róli
við Jón Steinar segja bókina mik-
il tíðindi að þessu leyti og að
mörgu leyti það sem þurfti að
segja og það sem Hæstiréttur
þurfti að heyra.
Gagnrýnin er á stundum flug-
beitt í bókinni og uppljóstranir
þó nokkrar eins og ráðgjöf hans
til Geirs H. Haarde. Einna merki-
legust er þó kannski sú skoðun
Jóns Steinars að stemningin
meðal hæstaréttardómaranna
hafi verið of einsleit í þá veru að
fara eftir stemningunni í samfé-
laginu á hverjum tíma.
Alla vega er ljóst að héðan í frá
verður ekki lengur tabú að ræða
opinskátt um störf réttarins.
Um Ísland og Noreg
U
m Það hefði getað gerzt í gær.
Ég var á opinberlega auglýstum
fundi í hjarta Reykjavíkur fyr-
ir mörgum árum, hafði ásamt
öðrum verið beðinn um að hafa fram-
sögu um fiskveiðistjórn og lýsti fyr-
ir fundarmönnum, að vel gæti reynzt
að leita til Noregs um fyrirmynd að
hagkvæmri og réttlátri stjórn á nátt-
úruauðlindum. Norðmenn höfðu
fyrir löngu með rammgerðri laga-
setningu lagt grunninn að olíuauði í
þjóðareign, og olíusjóðurinn var byrj-
aður að taka á sig mynd. Nema flestir
fundarmanna komu af fjöllum. Þögn
sló á mannskapinn. Leyfir maðurinn
sér að bera saman olíu og fisk? hugs-
uðu sennilega einhverjir í salnum, en
enginn sagði neitt. Mér varð hugsað
til reynslu eins kollega míns af eldri
kynslóðinni, sem hafði í ræðustól á
fundi mörgum árum fyrr lýst þeirri
skoðun, að enginn viti borinn eigandi
laxveiðiár myndi hleypa veiðimönn-
um í ána sína án endurgjalds og sömu
búhyggindi ættu að sjálfsögðu við um
sameiginarauðlindina á miðunum
umhverfis Ísland. Þá reis einn fundar-
maðurinn upp (hann var bæði alþing-
is- og útvegsmaður) og spurði með
þjósti: Leyfir prófessorinn sér að bera
saman þorsk og lax?
Digur sjóður
Hvar stöndum við nú? Norðmenn
eiga olíusjóð, sem þeir kalla eftir-
launasjóð og geyma í útlöndum utan
seilingar stjórnmálamanna, og nem-
ur hann nú 4,4 milljónum norskra
króna – það gerir rösklega 82 milljón-
ir íslenzkra króna – á hverja fjögurra
manna fjölskyldu í Noregi. Ekki bara
það: þjóðartekjur á mann í Noregi eru
nú tvöfaldar á við Ísland, og þjóðar-
tekjur á hverja vinnustund í Nor-
egi eru nærri þrefaldar á við Ísland.
Norðmenn hafa í krafti hyggilegrar
hagstjórnar og auðlindastjórnar tekið
út aukna velsæld ekki bara í auknum
tekjum, heldur einnig í auknum tóm-
stundum, þ.e. minni vinnu. Atvinnu-
leysi í Noregi er minna en nokkurs
annars staðar í Evrópu. Velgengni
sína eiga Norðmenn öðrum þræði
því að þakka, að þeir gættu sín á að
lýsa olíuna þjóðareign skv. lögum og
hleypa hagsmunahópum ekki í hana,
en á því svelli hefur mörgum öðrum
olíulöndum orðið hált, t.d. Nígeríu.
Fólkið í Nígeríu situr eftir með
tvær hendur tómar, en Norðmenn
hafa fullar hendur fjár. Þar skilur milli
feigs og ófeigs. Orðin „olíukóngur“ og
„olíudrottning“ eru ekki til í norsk-
um orðaforða, enda engin ástæða til,
þar eð norska þingið girti fyrir hætt-
una á ójöfnum aðgangi að þjóðarauð-
lindinni.
Alþingi brást
Hefðu Íslendingar farið eins að við
stjórn fiskveiða við Ísland og Norð-
menn við stjórn olíuauðsins, væri
trúlega öðruvísi umhorfs hér heima
en nú er. Ég benti á það fyrir bráð-
um 30 árum, að álagning veiðigjalds
á markaðsforsendum myndi þá
duga til að fjármagna afnám tekju-
skatts einstaklinga, og hefði Ísland þá
orðið fyrsta tekjuskattslausa landið
á OECD-svæðinu. Hefði þjóðin sem
réttur eigandi fiskimiðanna tekið fullt
gjald af afnotunum af eign sinni strax
í árdaga kvótakerfisins og áfram og
lagt tekjurnar til hliðar frekar en að
afnema tekjuskattinn, hefði hlaðizt
upp gildur sjóður, sem gæti nú slagað
hátt upp í olíusjóð Norðmanna mið-
að við fólksfjölda.
Ekkert af þessu mátti þó verða,
þar eð Alþingi láðist að verja fólkið í
landinu fyrir ágangi hagsmunahópa.
Alþingi veitti þeim beinlínis færi á að
hrifsa auðlindina til sín. Stjórnmála-
flokkarnir reyndu að bæta fyrir van-
ræksluna einn af öðrum eftir dúk
og disk með því að taka veiðigjald á
stefnuskrá sína líkt og til málamynda,
og Alþingi leiddi lítils háttar veiði-
gjald í lög 2002, en skaðinn var skeð-
ur. Útvegsmenn voru orðnir að ríki í
ríkinu, svo að Ísland ber nú að ýmsu
leyti ríkari svip af Rússlandi en Nor-
egi, Danmörku og Svíþjóð. Afstaða
fólksins í landinu er skýr og birtist
m.a. í því, að 83% kjósenda lýstu fylgi
við auðlindir í þjóðareigu í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni um nýja stjórnar-
skrá 20. október 2012. Alþingi kom
sér undan því að staðfesta vilja kjós-
enda í stjórnarskrármálinu og þá um
leið í fiskveiðistjórnarmálinu og reyn-
ir nú að drepa málinu á dreif til að
þóknast útvegsmönnum enn frekar
en orðið er.
Góðu vanir
Málið er samt ekki einfalt. Þegar olía
fannst við Noreg, voru engir olíugreif-
ar til staðar. Norska þingið þurfti því
ekki að setja gamalgrónum hagsmun-
um stólinn fyrir dyrnar, heldur dugði
að girða fyrir yfirvofandi hættu. Þegar
aflaheimildir urðu verðmætar við
upptöku kvótakerfisins hér heima,
biðu útvegsmenn við dyrnar. Þeir
voru góðu vanir frá fyrri tíð, þegar
þeir fengu margir sjálfsafgreiðslu í
bönkunum og gátu fellt gengið nán-
ast eftir geðþótta. Þeir þurftu ekki
að kunna fótum sínum forráð, þeim
var alltaf bjargað. Það hefði því þurft
sterk bein til að segja þeim að standa
nú loksins utan dyra. Því var ekki að
heilsa á Alþingi.
Raunar er fiskveiðistjórn Norð-
manna sama marki brennd og hér
heima, en Norðmenn hafa ráð á því,
þar eð sjávarútvegur skiptir litlu máli í
þjóðarbúskap Norðmanna á heildina
litið, þótt hann sé mikilvægur í
byggðarlögunum meðfram langri og
vogskorinni strandlengju Noregs. n
„Leyfir prófessorinn
sér að bera saman
þorsk og lax?
Þorvaldur Gylfason
skrifar
Kjallari
Vá, þetta er alvarlegt
Þ
að er alvarleg brenglun í
þeirri sýn á hlutverk fjöl-
miðla sem birtist hjá Sig-
urði Inga Jóhannssyni land-
búnaðarráðherra í viðtali í
þættinum Bítið í Bylgjunni á mið-
vikudaginn. Þar tók ráðherrann það
til bragðs að sneiða að fréttamönnum
Kastljóss vegna umfjöllunar þeirra
um víðtæk sérhagsmunatengsl skrif-
stofustjóra landbúnaðarráðuneytis-
ins í stað þess að svara málefnalega.
Á hvaða stað er ráðherra í ríkis-
stjórn landsins kominn þegar svona
dylgjur byrja að vella frá honum í við-
talinu?: „Hvaða tengsl hafa fjölmiðla-
menn úr sinni fortíð við eitt og ann-
að, til dæmis starfsmenn í Kastljósi?
Er ekki rétt að byrja á því ef menn
ætla inn á þessa braut, er þá ekki rétt
að menn byrji á sjálfum sér?“ sagði
Sigurður Ingi.
Eins var lýsandi í Kastljósi kvöldið
áður þegar ráðherrann stökk í afar
sérstaka vörn fyrir hagsmunatengda
ráðuneytismanninn með því að
segja: „Mér fannst að Kastljós hefði
farið út á nýjar brautir í gærkvöldi
með því að ráðast á embættismann
sem kemur með strætó á hverjum
degi í vinnuna.“
Hvert er ráðherrann eiginlega að
fara?
Nærtækasta svarið er að svona séu
alltaf svör stjórnmálamanns sem er
kominn í nauðvörn fyrir slæman mál-
stað, og í þessu tilfelli sé ekkert gott
svar til sem útskýrt geti það samkrull
sérhagsmuna sem kerfið tryggir á
kostnað almenningshagsmuna. Þess
vegna sé farið í manninn á þennan
séríslenska og eitraða hátt sem ger-
ir alla opinbera umræðu marklausa.
Bull af þessu tagi hefur smám saman
orðið svo yfirgengilegt að allt traust á
stjórnmálamönnum er farið.
Málflutningur af þeirri tegund
sem Sigurður Ingi gaf okkur svo
prýðilega sýnikennslu um, gengur
alltaf út á það að andskotast í þeim
einstaklingunum sem spyrja óþægi-
legra spurninga og lofsyngja heil-
agleika þess manns eða málefnis sem
gagnrýnin kann að beinast að. Allt er
þetta samkvæmt hefðinni, jafn öm-
urlega lamandi og það nú er fyrir vit-
ræna umræðu og eðlilega málsmeð-
ferð.
En það er líka önnur hlið á þess-
um varnarhætti stjórnmálamanna,
sem Sigurður Ingi Jóhannsson sýndi
í vikunni. Sú hlið er öllu dekkri og er
birtingarmynd hugarfars sem virð-
ist hafa verið að grafa um sig meðal
stjórnmálamanna og vert er að átta
sig betur á. Einkenni þessarar fram-
göngu eru þau sömu og í stjórn-
málabaráttunni þar sem menn takast
á með úr sér gengnum glímutökum
persónulegra ávirðinga og árása sem
yngri kynslóðir eru farnar að hlæja
að. Nema nú eru þeir sem reynt er
að berja á ekki lengur pólitískir and-
stæðingar eingöngu, heldur líka fjöl-
miðlar og eftirlitsstofnanir ýmiss
konar og starfsfólk þeirra og forystu-
menn, jafnvel heilu ríkin og ríkja-
samböndin.
Og afleiðingarnar geta verið víð-
tækari og alvarlegri. Þessi tegund
stjórnmálamanna virðist vera farin
að upplifa og útmála jafnvel lögbund-
in ferli eftirlitsstofnana, sjálfsagða og
málefnalega umfjöllun fjölmiðla, eða
niðurstöður rannsókna og jafnvel
dómstóla sem persónulegar árásir
eða pólitísk plott gegn sér sem bregð-
ast megi við með hvaða hætti sem
er, þess vegna persónulegum gagn-
sóknum. Við höfum líka glögg dæmi
um þetta í máli Hönnu Birnu Krist-
jánsdóttur. Þetta er hættuleg braut
sem ráðamenn nú feta því með þessu
grafa þeir augljóslega undan þessum
stofnunum samfélagsins og vefengja
sjálfan grundvöllinn sem þær starfa
á, utan við pólitíkina, í þágu almenn-
ings.
Gísli Marteinn Baldursson sagði
eftir sögulegt viðtal við Sigmund
Davíð Gunnlaugsson forsætisráð-
herra í sunnudagsþætti sínum í febr-
úar á þessu ári: „Vá, þetta var furðu-
legt.“ Eftir viðtölin við Sigurð Inga á
RÚV og Bylgjunni hugsar maður: Vá,
þetta er alvarlegt. n
Hallgrímur Thorsteinsson
hallgrimur@dv.is
Leiðari „Þessi tegund stjórnmálamanna
virðist upplifa jafnvel lög-
bundin ferli sem persónu-
legar árásir