Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.2014, Blaðsíða 26

Helgarblað 10.–13. október 201426 Umræða
Umsjón: Henry Þór Baldursson
Vinsæl
ummæli
við fréttir DV í vikunni
Ógjaldfærir
Ö
gmundur Jónasson, alþingis­
maður, hefur lagt hressi­
leg orð í belg í opinberri
umræðu um samkeppnis­
mál á liðnum dögum, m.a.
í kjallaragrein í DV þann 7. október
sl. Málflutningur Ögmundar er af­
dráttarlaus og skapar þannig grund­
völl undir umræður um samkeppn­
islög og beitingu þeirra. Sjálfsagt er
að nýta það tækifæri.
Af kreddufestu og kapítalisma
Ögmundur líkir Samkeppnis­
eftirlitinu við varðstöðumenn
kommúnískrar rétthugsunar í Sovét­
ríkjum síðustu aldar. Með líkum
hætti fylgi Samkeppniseftirlitið nú
kenningum markaðshyggjunnar
eftir af mikilli kreddufestu.
Þarna örlar á þeim gamla
misskilningi að Samkeppniseftirlitið
sé boðberi tiltekinnar stjórnmála­
stefnu, þ.e. kapítalisma eða frjáls­
hyggju. Ekkert er fjær sanni.
Samkeppnisreglur eru einmitt
settar vegna þess að reynslan sýn­
ir að hætta er á því að fyrirtæki
skaði almannahagsmuni með hátt­
semi sinni. Samráð fyrirtækja eða
misnotkun á markaðsráðandi
stöðu leiðir til þess að viðskiptavin­
ir og neytendur skaðast og keppi­
nautar hrökklast út af markaði.
Samkeppnis reglur gera hvort tveggja
í senn; þær setja óheftri markaðs­
hyggju skorður og tryggja um leið
að ný og smærri fyrirtæki geti þrifist
og neytendur þurfi ekki að sæta yfir­
gangi öflugra fyrirtækja.
Af þessum sökum hafa yfir 120
ríki í heiminum sett sér samkeppnis­
reglur sem hafa sömu markmið og
geyma hliðstæðar efnisreglur, óháð
stjórnmálastefnu í hverju landi.
Þannig gilda í aðalatriðum sam­
bærilegar samkeppnisreglur víð­
ast hvar um hnöttinn; frá Kanada
til Kína, Grænlandi til Grænhöfða­
eyja, Brasilíu to Botsvana og Úkraínu
til Ástralíu. Hvarvetna hafa menn
þannig komist að sömu niðurstöðu:
Samkeppnisreglur eru nauðsynlegar
til að stuðla að þróttmikilli atvinnu­
starfsemi og bæta hag almennings.
Stórfenglega dæmið
„Stórfenglegt dæmi um kreddufestu
Samkeppniseftirlitsins“ telur Ög­
mundur vera „þegar Bændasamtök
Íslands voru látin greiða háa sekt
fyrir að ræða verðlagsmál landbún­
aðarafurða á þingi samtaka sinna.“
Þarna er vísað til 10 m.kr. sektar sem
Samkeppniseftirlitið lagði á Bænda­
samtökin á árinu 2009. Rannsókn
eftirlitsins hafði leitt í ljós að fram­
leiðendur kjúklinga, eggja, græn­
metis og svínakjöts, sem ekki lúta
opinberri verðlagningu, notuðu vett­
vang búnaðarþings til verðsamráðs.
Umræður bænda um verð á afurð­
um sem lúta opinberri verðlagningu
voru hins vegar ekki taldar fela í sér
ólögmætt samráð.
Ákvörðunin var kærð til áfrýj­
unarnefndar samkeppnismála.
Nefndin staðfesti ákvörðunina og
taldi að samráðið hefði miðað að
því að hækka verð á þessum búvör­
um, neytendum til tjóns. Hins vegar
lækkaði nefndin sektirnar úr 10 í 7,5
m.kr. Bændasamtökin ákváðu að
una úrskurðinum og báru hann ekki
undir dómstóla.
Ætli neytendur telji umrætt
mál vera dæmi um „kreddufestu“
Samkeppniseftirlitsins?
Mannréttindi fyrirtækja
Ögmundur virðist skipa sér í lið með
stórfyrirtækjum, hér á landi og er­
lendis, sem lengi hafa barist fyrir
því að þau njóti sömu mannréttinda
og manneskjur. Af þessum meiði
eru margvíslegar áhyggjur af réttar­
öryggi, s.s. því að rannsókn máls,
ákvörðun um brot og fyrirmæli um
úrbætur séu á hendi sömu stofnunar.
Sömuleiðis halda fyrirtæki sem brot­
ið hafa á almannahagsmunum því oft
fram að samkeppnislög séu of óskýr
til að hægt sé að fara að þeim.
Það er sjálfsagður réttur fyrir­
tækja að láta reyna á úrlausnir
samkeppnismála og samkeppnis­
reglur. Kjarni málsins er einmitt sá að
til þess hafa fyrirtæki alla möguleika.
Þannig býðst þeim að kæra ákvörðun
Samkeppniseftirlitsins til áfrýjun­
arnefndar samkeppnis mála og fá
þaðan úrskurð innan fárra vikna. Þá
geta fyrir tæki leitað úrlausnar dóm­
stóla um gildi úrskurðar nefndarinn­
ar.
Stjórnsýsla og skipulag
samkeppnismála hér á landi er
áþekkt því sem þekkist í öðrum ríkj­
um. Nefna má að Mannréttindadóm­
stóll Evrópu hefur hafnað því sjónar­
miði að sams konar skipulag í Ítalíu
brjóti gegn grundvallarréttindum.
Réttaröryggi fyrirtækja á þessu
sviði er því tryggt til hins ítrasta. Í
umræðu um réttindi fyrirtækja mega
hins vegar ekki gleymast þeir al­
mannahagsmunir sem samkeppnis­
reglum er ætlað að tryggja.
Má ráðleggja Alþingi?
Ögmundur finnur líka að því að
Samkeppniseftirlitið vilji segja Al­
þingi fyrir um hvernig lög eigi að vera.
Hér er rétt að minna á að samkvæmt
samkeppnislögum ber Samkeppnis­
eftirlitinu að benda stjórnvöldum á
leiðir til að gera samkeppni virkari.
Eftirlitinu ber einnig að vekja athygli
ráðherra á því ef það telur að ákvæði
laga eða stjórnvaldsfyrirmæla stríði
gegn markmiði laganna eða torveldi
samkeppni. Kveðið er sérstaklega á
um þetta í 8. og 18. gr. laganna.
Hér er Samkeppniseftirlitið því að
rækja það hlutverk sem löggjafinn
sjálfur hefur falið því með lögum.
Að tala niður lögin og eftirlitið
Á meðal þess sem hrunið kenndi
okkur öllum var að við ættum að
leggja áherslu á festu við lagafram­
kvæmd, bera virðingu fyrir lögum og
tryggja að eftirlitsstofnanir hefðu úr
nægu fjármagni að moða.
Nú tíðkast það hins vegar, líkt og
fyrir hrun, að tala niður til eftirlits­
stofnana. Í vandlætingartón er talað
um að koma þurfi böndum á „eftir­
litsiðnaðinn“ og draga úr „eftirlits­
byrði“. Einhverra hluta vegna fennir
hratt yfir sporin og lærdómurinn af
hruninu virðist gleymdur. Sárast er
að hagsmunir almennings gleymast
í þessari orðræðu.
Það er sjálfsagður réttur allra
að hafa skoðun á ákvörðunum og
áherslum Samkeppniseftirlitsins
á hverjum tíma. Niðurstöður
Samkeppniseftirlitsins eru ekki
óskeikular frekar en önnur
mannanna verk. Það er hins vegar
alvarlegt mál þegar ráðamenn sjálf­
ir tala niður það regluverk og eftir­
litsskipulag sem löggjafinn hefur
ákveðið. Þá skulum við ekki reikna
með því að fyrirtæki og einstaklingar
telji sig þurfa að fara að lögum. n
Samkeppni og kreddur
Páll Gunnar Pálsson
forstjóri Samkeppniseftirlitsins
Aðsent „Hér er Samkeppn-
iseftirlitið því að
rækja það hlutverk sem
löggjafinn sjálfur hefur
falið því með lögum.
„tikk … takk …
tikk … takk allt
mun hrynja aftur
sorry :(“
segir Guðlaugur Guð-
mundsson í athugasemd við
frétt sem fjallar um gamla
Landsbankann. DV sagði frá því í vikunni
að gengi íslensku krónunnar myndi falla
ef ekki tækist að semja um svokallað
Landsbankabréf, 230 milljarða króna
skuldabréf Landsbankans gagnvart búi
gamla Landsbankans (LBI), um átta ár.
6
„Meginatriði
þessa máls er
ekki persóna
doktorsnemans
heldur stjórnsýsla
Viðskiptafræðideildar,
Félagsvísindasviðs og
Háskóla Íslands. Allir þessir
aðilar þurfa að gera fulla
grein fyrir málsmeðferð
innan Háskólans allt frá
því doktorsneminn sótti
um inntöku í doktorsnám
og þar til honum var
vikið úr Háskóla Íslands.
Fróðlegt væri síðan að
gera samanburð á þessari
málsmeðferð og viðbrögðum
Háskólayfirvalda eftir
að háskólaprófessor var
dæmdur í Hæstarétti
fyrir stórfellt brot á
höfundarréttarlögum
(ritstuld).“
Þetta segir Svanur Kristjáns-
son, en DV greindi frá því í
vikunni að í febrúar síðast-
liðnum hefði Linjie Chou, kínverskum
doktorsnema við Háskóla Íslands verið
vísað formlega úr Háskóla Íslands.
25
„Þau verða varla
svona glöð á
svipinn þegar þau
fá sektina og ekki heldur
þyrlufyrirtækið, þeim hefði
ekki veitt af smá gasi.“
segir Héðinn Ó. Skjaldarson,
en auðuga tískudrottningin
Goga Ashkenazi setti mynd-
band af sér á netið á dögunum þar sem
hún sást vera í óleyfi við Holuhraun.
9
„Hvað
nákvæmlega
kemur
það málinu við hvort
embættismaðurinn tekur
strætó á morgnana í
vinnuna eða ekki?“
spyr Ásthildur Cesil
Þórðardóttir.
10
„Upplýsingafull-
trúi ráðuneytis
ákveður bara að
hún nenni ekki að tala við
einn fjölmiðlanna? Seems
legit...“
Tinnu Gígju fannst heldur
óeðlilegt að Þórey Vilhjálms-
dóttir hafi vísvitandi kosið að
svara ekki blaðamönnum DV, líkt og kom
fram í stefnu hennar á blaðamönnum DV.
16