Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.2014, Blaðsíða 14

14 Fréttir Helgarblað 10.–13. október 2014
L
ax veiddur á stöng gæti í sum-
ar hafa kostað um 43 þúsund
krónur, að meðaltali, eða næst-
um því helmingi meira en í
fyrra. Þá er bara horft til kostn-
aðar við kaup á veiðileyfum. Afstaðið
er versta tímabil í laxveiði í langan
tíma. Veiði var enn slakari en hörm-
ungarárið 2012. Krafan um að aðilar
samninga, veiðileyfasalar og land-
eigendur, bregðist við þessu með ein-
hverjum hætti er hávær á meðal veiði-
manna.
Í sumar veiddust, samkvæmt nýj-
um upplýsingum frá Veiðimálastofn-
un, 32.400 laxar. Í fyrrasumar voru
laxarnir nálægt því tvöfalt fleiri. Veiðin
var heilt yfir svo slæm í sumar að for-
maður Stangveiðifélags Reykjavíkur
segir í samtali við DV að menn þurfi
að fá tíma til að „syrgja“ áður en næstu
skref verði ákveðin. Á spjallþráðum
internetsins hefur verið kallað eftir því
að samningar við landeigendur verði
teknir upp, enda séu víða í samning-
um ákvæði þess efnis, þegar algjör
aflabrestur verður. Nú sé tími til að
virkja þau ákvæði. Samkvæmt heim-
ildum DV gildir þetta meðal annars
um ár á Snæfellsnesi og Vesturland; ár
sem einna verst komu út í sumar.
Helmingi færri fiskar en í fyrra
DV hefur tekið saman veiðitölur yfir
þær 20 laxveiðiár sem flestum fisk-
um skiluðu á land í sumar. Þegar fjöldi
fiska í sumar er borinn saman við
fjöldann í fyrra, sést að hlutfallið er 50
prósent. Helmingi færri fiskar komu
með öðrum orðum á land í sumar
en í fyrrasumar. Tölfræðin er byggð á
aflatölum á vefsíðu Landssambands
veiðifélaga, angling.is. Ekki er ástæða
til að ætla að hlutfallið sé annað í
minni ám. Samkvæmt upplýsingum
frá Veiðimálastofnun er þetta hlutfall
mjög nærri lagi.
Heildarfjöldi stangardaga á Ís-
landi var árið 2004 38.160. Stangar-
dagar eru í raun sá fjöldi veiðidaga
í ám sem veiðimönnum stendur til
boða. Ef í tiltekinni á eru tvær stangir
leyfðar hverju sinni, og veiðitímabilið
er 90 dagar, þá teljast stangardagarn-
ir 180 yfir veiðitímann. Ef miðað er við
að fjöldi stangardaga hafi lítið breyst
á síðustu tíu árum, sést að veiðimenn
hafa í sumar ekki náð að veiða einn
fisk á dag.
1,4 milljarðar í veiðileyfasölu?
Eins og áður segir má áætla að
stangveiddur lax kosti um 43 þúsund
krónur, miðað við veiði sumarsins.
Þessi tala er hvorki nákvæm né meit-
luð í stein en byggir þó á skýrslu sem
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands og
Veiðimálastofnun unnu árið 2004,
fyrir Landssamband veiðifélaga um
efnahagsleg áhrif lax- og silungsveiða
og líffræðilega stöðu auðlindarinnar.
Búið er að uppfæra verðlag miðað
við vísitölu. Samkvæmt þeim útreikn-
ingum nema beinar tekjur af veiði-
leyfasölu í laxveiði 1,4 milljörðum
króna. Samkvæmt upplýsingum frá
Veiðimálastofnun hefur verð veiði-
leyfa til laxveiða ekki breyst ýkja mikið
að raunvirði síðastliðinn áratug.
Engar nákvæmar mælingar eru
þó til um þetta og viðmælendur DV
telja sumir hverjir að laxveiðileyfi hafi
þvert á móti hækkað allnokkuð um-
fram verðlag og að kakan sé allnokkuð
stærri en þessar tölur gefa til kynna.
Tveir milljarðar eru upphæð sem
nefnd hefur verið sem líkleg tala í eyru
blaðamanns. Einn þeirra sem telur að
kakan sé stærri er Bjarni Júlíusson,
fyrrverandi formaður Stangveiði félags
Reykjavíkur, maður sem þekkir til lax-
veiða út og inn. Hafa verður í huga að
heildartekjur af öllu því sem viðkemur
laxveiði eru margfalt hærri – hér er að-
eins miðað við veiðileyfin sjálf og hvað
þau kosta. Engar nákvæmar tölur eru
þó til, eins og fyrr greinir.
Veiðimönnum nóg boðið? Hvað
sem kostnaði við veiðileyfi líður er
ljóst að heildarveiðin í sumar var arfa-
slök. Margar ár á Suður- og Vestur-
landi koma afar illa út, ekki síst á Snæ-
fellsnesi og hafa miklar umræður
verið á samfélagsmiðlum og í blöðum
í sumar um ástæður þessa. Kenn-
ingarnar eru margar en enginn hefur
getað sagt með vissu til um hvað veld-
ur þessum miklu sveiflum.
Bjarni, fyrrverandi formaður SVFR
til margra ára, er einn þeirra sem kall-
að hefur eftir því að veiðiréttarhafar
axli ábyrgð á því sem gerst hafi. Hann
fullyrðir í samtali við DV að veiðileyfi
hafi að raunvirði tvöfaldast í verði á
síðustu 20 árum. Þekktir veiðimenn
hafa talað á svipuðum nótum, svo
sem Bubbi Morthens og Stefán Jón
Hafstein. Þeir hafa báðir gagnrýnt
miklar hækkanir harðlega auk þess
sem málefnið hefur allmikið verið
rætt á veiðisíðum á Facebook.
Skilur kröfu veiðimanna
Árni Friðleifsson, formaður
Stangveiðifélags Reykjavíkur, segist
í samtali við DV um stöðu mála vel
skilja óánægju veiðimanna. Á honum
má hins vegar skilja að ekki séu miklar
líkur á því að veiðileyfi muni lækka
í verði á milli ára. Hann bendir á að
samningar séu oft gerðir til þriggja
eða fimm ára. Erfitt sé fyrir leigutaka,
einhliða, að lækka verð. Þar þurfi
að koma til samkomulag við land-
eigendur.
Kvaðir á veiðimennn
Bjarni bendir á að hækkanir veiðileyfa
hafi orðið í krafti góðrar veiði og þrátt
fyrir áföll í þjóðfélaginu. Bjarni bend-
ir auk þess á að veiðimenn hafi tekið á
sig ýmiss konar kvaðir á undanförnum
20 árum. „Við erum hættir að veiða
á spún, við erum eiginlega hættir að
veiða á maðk. Það hafa verið teknir
upp kvótar og skilyrði um að öll-
um tveggja ára laxi sé sleppt. Sums
staðar sleppum við öllu. Það gerum
við vegna þess að við viljum laxinum
vel og viljum efla stofninn.“ Hann seg-
ir að nú sé komið að veiðiréttarhöfum
að mæta veiðimönnum. Tvö hrein
„hörmungarár“ hafi litið dagsins ljós.
Hafnar fréttum um hrun
Í frétt á Vísi á dögunum birtist það
viðhorf Óðins Sigþórssonar, formanns
Landssambands veiðifélaga, að hrun
hafi alls ekki orðið í laxveiðinni í sum-
ar. Um náttúrulega sveiflu hafi verið
að ræða í sumar og að dæmi séu um
ár sem komið hafi þokkalega út. Hann
nefndi Vatnsdalinn sem dæmi, þar
sem vel hafi veiðst af tveggja ára laxi.
Víða hafi tveggja ára laxinn skilað sér
af krafti í árnar. Þess má geta að fjöldi
fiska í sumar var 69% af veiðinni í
fyrra í Vatnsdalnum, eins og sést hér
til hliðar.
Vísir hafði eftir Óðni að ekkert
nýtt væri undir sólinni og að þeir sem
myndu aftur í tímann þekktu svona
sveiflur vel. Hvað verð á veiðileyfum
varðar sagði hann: „Markaðurinn er
okkar húsbóndi.“ Af orðum hans má
ráða að hann telji ekki ástæðu til að
reyna að lækka verð veiðileyfa eða
koma með öðrum hætti til móts við
veiðimenn.
„Okkur var seld skemmd vara“
Bjarni segir um skýringar formanns
Landssambands veiðifélaga að vissu-
lega hafi stórlaxinn víða komið vel út
í sumar. Hlutdeild hans í heildarafl-
anum sé hins vegar tiltölulega lítil, í
eðlilegu ári. „Veiðin í ár var hörmung,
heilt á litið. Hún var það líka 2012.
Árið í fyrra var ágætt en þessi tvö eru
algjört „disaster“. Mér eldri menn hafa
sagt að stofninn hafi síðast hrunið í
Atlantshafi árið 1930. Þá voru birtar
stríðsfyrirsagnir í blöðum á Bretlandi
með fyrirsögnum eins og: „Where Has
All the Salmon Gone?““
Hann segir að þegar vel hafi veiðst
hafi veiðileyfin hækkað í verði, nú sé
kominn tími til að bregðast við í hina
áttina. „Okkur var seld skemmd vara.
Ég segi: Kæru veiðiréttareigendur.
Komið nú til móts við okkur, axlið ykk-
ar ábyrgð og lækkið verð veiðileyfa.“
Vill ekki ræða ákvæði um upptöku
samninga Árni, sem tók við af Bjarna
sem formaður SVFR í upphafi ársins,
segir að þegar menn hafi jafnað sig,
muni aðilar samninga setjast nið-
ur og fara yfir stöðuna. Hann segir að
SVFR muni reyna eftir mætti að halda
hækkunum í hófi eða láta verð standa
í stað á milli ára. Hann segir hins vegar
ekki tímabært að segja til um það strax
hvort hægt verði að semja um lækk-
anir. „Menn verða að fá tíma til að
syrgja.“
Spurður hvort ákvæði séu í samn-
ingum SVFR við landeigendur um
upptöku samninga við aflabrest vill
hann ekki svara því. Hann segir að
samningar við landeigendur séu
trúnaðarmál. „Ég get ekki gefið upp
hvernig samningar eru einhliða.“
Hann segist þó, þegar spurningin
er ítrekuð, kannast við slík ákvæði
en segir að fara þurfi ofan í orðalag
þeirra, áður en því verði slegið föstu
að slík ákvæði eigi við nú.
Veiðimenn almennt gramir
Bjarni segist verða var við almenna
gremju á meðal veiðimanna og hann
telur að auðvelt verði að fá menn til
að standa saman ef ekki verður kom-
ið til móts við veiðimenn. Aðspurður
hverjir eigi að bera lækkunina bendir
hann á að veiðileyfasalar hafi flestir
barist í bökkum undanfarin fimm ár.
Þangað sé ekki krónu að sækja. „Veiði-
réttareigendurnir verða að kyngja
þessu.“ Spurður hvort hann sé bjart-
sýnn á að af þessu verði segist hann
alltaf hafa trúað á sanngirni í samn-
ingum og framkomu. „Ég verð hissa ef
verð veiðileyfa lækka ekki.“
Sátt er allra hagur
Árni segir að óskandi væri að veiði-
leyfi á Íslandi væru ódýr. Mikil eftir-
spurn hafi hins vegar gert það að
verkum að leyfin hafi hækkað. Ís-
lendingum þyki gaman að veiða.
Hann segir að þegar menn kaupi
leyfi með löngum fyrirvara sé
alltaf ákveðin óvissa um aðstæður.
„Það er þessi von og vænting sem
menn eru að kaupa.“ Stundum séu
ár vatnslitlar eða aðrar náttúru-
legar aðstæður séu veiðimönnum
óhagstæðar. Hann viðurkennir þó
að aflabresturinn í sumar, og árið
2012, sé af annarri stærðargráðu en
tilfallandi þurrkar eða vatnavextir.
Hann segir ljóst að það sé allra hag-
ur að veiðimenn séu sáttir og kaupi
þá vöru sem til sölu sé. Það sé líka
hagur landeigenda. Því þurfi að
vera sátt um hlutina. Nú séu menn
að sleikja sárin en svo verði sest
niður. „Við erum í viðræðum við
viðsemjendur til að reyna að koma
til móts við veiðimenn. Þetta er
bara í ferli, enda er veiðitímabilinu
nýlokið.“ n
„Veiðin í ár Var hörmung“
n Veiðimenn krefjast verðlækkunar n Helmingi minni veiði en í fyrra n Ákvæði um upptöku
Baldur Guðmundsson
baldur@dv.is
Laxveiðiá 2013 2014 Hlutfall Stangir
Ytri-Rangá og Hólsá, vesturbakki 5.461 2.785 51% 20
Eystri-Rangá 4.797 2.463 51% 18
Blanda 2.611 1.931 74% 14
Miðfjarðará 3.667 1.694 46% 10
Þverá + Kjarrá 3.373 1.195 35% 14
Laxá á Ásum 1.062 1.006 95% 2
Selá í Vopnafirði 1.664 1.004 60% 7
Norðurá 3.351 924 28% 15
Stóra-Laxá 1.776 882 50% 10
Laxá í Aðaldal 1.009 849 84% 18
Haffjarðará 2.158 821 38% 6
Vatnsdalsá í Húnaþingi 1.116 765 69% 7
Víðidalsá 909 692 76% 8
Hofsá og Sunnudalsá 1.160 657 57% 7
Langá 2.815 595 21% 12
Laxá í Kjós 1.281 593 46% 8
Grímsá og Tunguá 1.645 516 31% 8
Hítará 1.145 840 73% 8
Elliðaárnar 1.145 547 48% 4
Ormarsá 437 436 100% 4
Samtals: 42.582 21.195 50% 200
Veiði í 20 gjöfulustu laxveiðiánum*
Laxveiðar Bjarni ásamt konu
sinni með góðan lax úr Norðurá.
Myndin er úr einkasafni og var
tekin fyrir nokkrum árum.
Með vænan fisk Árni Friðleifsson, formaður SVFR, segir að nú verði sest niður og farið yfir
stöðuna. Hann er ekki bjartsýnn á verðlækkanir.
„Kæru veiðiréttar-
eigendur. Komið
nú til móts við okkur,
axlið ykkar ábyrgð og
lækkið verð veiðileyfa.
* Byggt á tölum á angling.is