Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2009, Blaðsíða 46

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 3. tbl. 85. árg. 200942
fyrir margs konar áföllum og ofbeldi alla tíð eftir þetta og hjá
sumum var það enn til staðar þegar viðtölin fóru fram. Allar
konurnar hafa leitað faglegrar aðstoðar í heilbrigðiskerfinu,
ein þeirra frá barnsaldri, sumar frá unglingsaldri og aðrar á
fullorðinsaldri. Þær hafa leitað til heimilislækna, sérfræðinga,
hjúkrunarfræðinga, presta, geðlækna og sálfræðinga en ekki
fengið viðeigandi aðstoð. Sumar þeirra höfðu nýverið hjá
læknum þegar viðtölin fóru fram og þær fengu engar skýringar
á margþáttuðum einkennum sínum.
Gagnasöfnun og gagnagreining
Tekin voru tvö viðtöl við hverja konu, samtals 14 viðtöl. Tíminn
milli viðtals eitt og tvö var einn til sex mánuðir. Viðtölin fóru
fram þar sem konurnar óskuðu. Allar konurnar höfðu faglegan
bakstuðning þegar viðtölin fóru fram. Fyrri höfundur tók öll
viðtölin. Þar sem fyrir lá að allar konurnar höfðu orðið fyrir
sálrænum áföllum vegna kynferðislegs ofbeldis í bernsku voru
viðtalsspurningarnar eftirfarandi:
1. Getur þú sagt mér frá því hvers konar áföllum þú varðst fyrir
í bernsku og hvenær það byrjaði?
2. Getur þú sagt mér frá upplifun þinni að hafa orðið fyrir
kynferðislegu ofbeldi, manstu hvernig þér leið eftir að þetta
gerist fyrst?
Síðan fóru spurningarnar eftir því hverju konan svaraði og
hvernig samtalið þróaðist.
Réttmæti
Í rannsókninni var um samþættingu rannsakanda að ræða
(researcher triangulation) þar sem sérfræðisvið beggja
rannsakenda hefur samlegðaráhrif. Annar rannsakandinn er
sérfræðingur í efninu og hinn í aðferðinni. Þetta er talið auka
réttmæti. Áhersla var lögð á að sannreyna niðurstöður jafnóðum
sem felur í sér að vera stöðugt með spyrjandi hugarfar gagnvart
öllum eigin túlkunum og velta fyrir sér hvort allt sé rétt skilið og
hver sé í raun rauði þráðurinn í því sem sagt var. Hvert ritað
samtal var unnið ofan í kjölinn í gagnagreiningunni og áhersla
lögð á að meta stöðugt á gagnrýnan hátt gæði gagnasöfnunar,
gagnagreiningar og framsetningu niðurstaðna. Þrep 7, 9, og
11 í Vancouver-skólanum eru sérstaklega til þess fallin að auka
réttmæti rannsóknar. Að lokum má nefna að gagnasöfnun
var haldið áfram þar til báðir rannsakendur voru sammála um
mettun.
Siðfræði
Tilskilin leyfi voru fengin hjá Vísindasiðanefnd, tilvísun:
VSNb2005030020/03-7 og rannsóknin tilkynnt til
Persónuverndar, tilvísun: S2478/2005/EB/-. Þar sem um
auðsæranlegan hóp kvenna er að ræða var gaumgæfilega
ígrundað hvernig best væri að standa að rannsókninni
siðfræðilega. Allar konurnar fengu ítarlega kynningu á
rannsókninni og allar veittu óþvingað samþykki sitt. Fyrri
höfundur, sem tók öll viðtölin, hefur langa reynslu af því að
vinna með þessum hóp kvenna og hafði langan tíma milli
viðtala svo að konurnar gætu haft tækifæri til að melta viðtölin
og að hætta í rannsókninni ef þær þess óskuðu. Engin þeirra
valdi það. Leiðir til persónuverndar voru m.a.:
• Enginn fékk að vita hverjar væru í úrtakinu nema fyrri
höfundur.
• Fjallað er um konurnar undir dulnefni í ræðu og riti í kynningu
á rannsókninni.
• Hljóðupptökum var eytt um leið og afritun hvers samtals var
lokið.
• Allt persónugreinanlegt var tekið úr rituðum samræðum.
NIÐURSTÖÐUR
Meginniðurstaða rannsóknarinnar er að þegar kemur að
sálrænum áföllum vegna kynferðislegs ofbeldis í bernsku á
hið íslenska máltæki ekki við að tíminn lækni öll sár. Tíminn
læknar ekki öll sár ef sárið orsakast af kynferðislegu ofbeldi í
bernsku. Í rannsókninni lýstu konurnar sjö mikilli þrautagöngu
sem enn sér ekki fyrir endann á. Þjáning þeirra er djúp á öllum
sviðum mannlegs lífs og hefur einnig mikil áhrif á líf ástvina
þeirra þótt þær hafi allar leitað sér faglegrar aðstoðar, sumar
allt frá barnæsku.
Konurnar urðu allar fyrir endurtekinni kynferðislegri misnotkun
nákominna aðila fyrir 12 ára aldur og af fleiri en einum aðila,
fimm ólust einnig upp við heimilisofbeldi og þrjár við alkóhólisma.
Fjórar lentu í einelti og fjórum var nauðgað síðar á lífsleiðinni.
Fjórar hafa átt maka sem áttu við áfengisvandamál að stríða
og beittu þær einhvers konar ofbeldi. Á fullorðinsárum hafa
þær verið þjakaðar af margs konar líkamlegum og geðrænum
einkennum, fimm greindar með vefjagigt og fimm eru öryrkjar.
Þær höfðu allar þjáðst af langvinnum og útbreiddum verkjum.
Höfðu allar átt við þunglyndi að stríða og áttu allar í erfiðleikum
með að mynda náin tengsl. Þær eiga allar erfitt með að treysta
öðrum og losna aldrei við skuggann sem fylgir þeim. Frá
barnæsku hafa þær leitað mjög mikið til heilbrigðisþjónustunnar
en ekki fengið viðunandi aðstoð. Tafla 3 gefur yfirlit yfir svarið
við rannsóknarspurningunni um langvarandi áhrif kynferðislegs
ofbeldis í bernsku á þær íslensku konur sem tóku þátt í
rannsókninni.

Upplifun af áfallinu
Upplifun kvennanna af því að verða fyrir kynferðislega ofbeldinu
er mismunandi, sumar hafa munað það alla tíð en aðrar lokuðu
á það og mundu ekkert fyrr en mörgum árum seinna. Konurnar
hafa allar glímt við sjálfsásakanir, töldu sig hafa gert eitthvað
rangt og upplifðu mikinn tilfinningalegan sársauka. Helga sagði:
„Ég upplifði þetta sem sálarþjófnað. Þegar maður verður fyrir
misnotkun þá er sársaukinn svo gífurlegur og svo gífurlegt álag,
svo ofboðsleg örvænting að það sem maður upplifir getur ekki
verið annað en að hafa dáið, kvölin er svo mikil ... að maður
skuli halda áfram að anda ... þetta er svo mikil kvöl það eru
engin orð til. Þetta er svo ofboðslegt (klökknar), þetta er eins
og að upplifa sálardauða ... þá deyr allt, deyr öll öryggiskennd,
deyr sjálfsvirðing og sjálfsumhyggja og trú á það að maður sé
einhvers virði.“
Konurnar voru alltaf á varðbergi eins og Kata segir:
„Maður svaf aldrei heila nótt ... og maður var alltaf með